Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2019, Qupperneq 72

Vökudeild, nýbura- og ungbarnagjörgæsla Barnaspítala
hrings ins tók til starfa 2. febrúar árið 1976 í um 140m2 hús -
næði nýbyggingar kvennadeildar Landspítala. Þann dag var
fimm börnum ekið frá barnastofunni á sængurkvennagangi
upp á Vökudeild á þriðju hæð kvennadeildar. um leið og vöku-
deildin tók til starfa var ákveðið að hún tilheyrði Barnaspítala
hringsins eins og tíðkaðist víða erlendis en ekki fæðingardeild-
inni jafnvel þó staðsetning deildarinnar væri í húsnæði kvenna-
deildar (gunnar Biering og ragnheiður Sigurðardóttir, 1999).
Opnun Vökudeildarinnar má líkja við að fara í einu vetfangi
aftan úr fornöld og til nútímans, meðal annars hafði deildin
hlotið góðar tækjagjafir úr ýmsum áttum og var því vel tækjum
búin. Sérstaklega ber að nefna kvenfélagið hringinn sem hefur
allt frá upphafi stutt rausnarlega við starfsemi Vökudeildar og
gert mögulegt að beita bestu tækjum og tækni sem tiltæk er
hverju sinni við með ferð veikra nýbura og fyrirbura. hrings -
konum verður seint fullþakkað fyrir þeirra góða starf og þann
mikla stuðning sem þær hafa veitt Barnaspítalanum og þá sér-
staklega Vökudeildinni. hugsjón hringskvenna hefur alltaf
verið sú að ef ný tæki eða annað stendur til boða sem getur
hjálpað til við meðferð barna er sjálfsagt að útvega það. Við -
kvæðið er oft „Ekkert er of gott fyrir börnin“. hringskonur hafa
alla tíð verið starfsmönnum Barnaspítalans fyrirmyndir með
hugsjón sinni, nærveru og gjöfum. Barnaspítali hringsins ber
nafn sitt í virðingarskyni og til heiðurs helstu bakhjörlum sín -
um, kvenfélaginu hringnum.
Súrefnismettunarmælar og síritar voru komnir til sögunnar
við opnun Vökudeildar en nemar (elektróður), sem tengjast
tækjunum, voru ætlaðir fullorðnum og því oft erfitt að festa þá
á nýburana. Öndunarvélar fyrir nýbura voru ekki til á upphafs-
árum deildarinnar og því var notast við öndunarvél af Bird-
gerð sem fengin var að láni frá gjörgæsludeild fullorðinna. Það
var ekki fyrr en í kringum árið 1980 að Vökudeildin eignaðist
fyrstu öndunarvélarnar sem ætlaðar voru nýburum.
Í bæklingi um starfsreglur á Vökudeildinni, sem gefinn var
út við opnun deildarinnar árið 1976, stendur:
Vökudeildin veitir móttöku nýburum sem þurfa á sérstöku eftir -
liti og meðferð að halda. innlagnaraldur barnanna er frá fæðingu
til 7 daga aldurs. Vökudeild getur annast 18 börn. 14 rúm eru á
Vökudeildinni sjálfri … og 4 rúm eru á einangrunardeild á
2. hæð fæðingardeildar. Á einangrunardeild fara börn með smit-
andi sjúkdóma og börn sem grunur leikur á að geti valdið smitun
(ragnheiður Sigurðardóttir og gunnar Biering, 1976).
allt frá upphafi voru notuð skráningarblöð þar sem lífsmörk,
fyrirmæli læknis og annað varðandi umönnun og lyfjagjöf
nýburanna var skráð. Skráningarblöðin voru höfð við hitakassa
eða vöggur barnanna en slíkt var nýmæli á Landspítalanum.
Starfsfólki þótti þetta fyrirkomulag styðja við og gera samskipti
þeirra við foreldra opnari og eðlilegri. Þó að enn væri aðallega
litið á foreldra sem gesti á deildinni og aðstaðan fyrir þá væri
lítil sem engin, þá var unnið út frá þeirri hugmynd að „foreldr-
arnir eiga börnin, ekki við, og þeir eiga að fá allar upplýsingar
um börnin sín.“ Þessar hugmyndir voru nokkuð á undan því
sem algengt var á þessum tíma í samskiptum starfsfólks og for-
eldra á sambærilegum deildum erlendis og jafnvel barna-
deildum almennt þar sem aðkoma og aðgengi foreldra að
veikum börnum sínum og upplýsingum um þau var oft tak-
markað (jorgensen, 2010; Carin og Downes, 2016).
Þar sem vitað var að innlagnir á deildina voru nær alltaf
bráðar, starfsfólk nánast allt nýtt í faginu og yfirleitt skortur á
hjúkrunarfræðingum þá sem nú varð það strax viðtekin venja
að undirbúa allt eins vel og hægt var. Skriflegar leiðbeiningar
um ýmsa þætti nýburahjúkrunar voru gerðar og lögð áhersla á
að vinna fram fyrir sig til að geta sinnt því sem þyrfti. Strax á
upphafsárum Vökudeildar var lögð áhersla á að hafa tiltæka
kennsluáætlun fyrir nýja hjúkrunarfræðinga í starfi (ragn-
heiður Sigurðardóttir, 2012). Óhætt er að segja að nýburahjúkr -
un á Íslandi hafi þróast samhliða opnun deildarinnar og haldist
í hendur við það sem var að gerast í hjúkrunar- og læknis -
meðferð erlendis. Á þessum árum var hjúkrunarnám hér á landi
fært á háskólastig sem varð stökkpallur breytinga og framfara.
Það varð algengara að hjúkrunarfræðingar færu til frekara náms
í útlöndum og það styrkti hjúkrun á deildinni enn frekar. Tölvu -
væðing ruddi sér einnig til rúms og það auðveldaði aðgang að
fræðigreinum og upplýsingum um málefni nýburahjúkrunar og
ýmsar framfarir sem áttu sér stað erlendis. Einnig fóru starfs-
menn að sækja fundi og ráðstefnur innanlands og utan. allt
skilaði þetta sér í framförum í nýburahjúkrun (sjá töflu 1).
Gjörgæsluhjúkrun
nýburahjúkrun hefur tekið miklum breytingum á þeim 43 árum
sem hafa liðið síðan Vökudeildin var opnuð. auknir möguleikar
til að bjarga og meðhöndla örbura og nýbura með alvarlega sjúk-
dóma hafa breytt sjúklingahópnum og gert kröfur um aukna
þekkingu og hæfni starfsfólks og um leið aukið á þörf fyrir fleiri
og betur menntaða hjúkrunarfræðinga. Í dag annast Vökudeildin
fyrirbura sem fæðast eftir allt niður í 23 vikna meðgöngu og
nýbura og ungbörn að þriggja mánaða aldri sem þurfa á gjör-
gæslumeðferð að halda. Minnstu börnin vega 450 til 600 grömm.
Vökudeildin er enn í dag eina deildin sinnar tegundar á Íslandi.
frá árinu 2003 voru 23 rúmstæði á deildinni en frá árinu 2018
eru rúmstæðin 14. Starfsmannafjöldinn hefur tekið breytingum
og aukist umtalsvert á liðnum árum. nú, árið 2019, starfa á deild-
inni um 80 starfsmenn. Þar af eru um 60 hjúkrunarfræðingar,
ragnheiður sigurðardóttir, rakel b. jónsdóttir og margrét ó. thorlacius
72 tímarit hjúkrunarfræðinga • 2. tbl. 95. árg. 2019