Fréttablaðið - 23.01.2020, Blaðsíða 6

ALÞINGI Markmið lagafrumvarps
um vernd uppljóstrara er að koma í
veg fyrir að fyrirtæki eða stofnanir
geti rekið eða beitt sér gegn starfs-
manni sem miðlar upplýsingum
um lögbrot eða aðra ámælisverða
háttsemi af hálfu vinnuveitenda
sinna. Þetta þýðir að Samherji
hefði ekki, hefðu lögin gilt á þeim
tíma, mátt reka Jóhannes Stefáns-
son, sem ljóstraði upp um starfsemi
fyrirtækisins í Namibíu, hefði upp-
ljóstrunin átt sér stað á meðan hann
var þar enn í vinnu.
Frumvarpið sem lagt var fram á
Alþingi í nóvember síðastliðnum,
er nú til meðferðar í allsherjar- og
menntamálanefnd.
„Það er ákall eftir löggjöf sem
þessari og ég held að það megi segja
að almennt felist í fyrirliggjandi
frumvarpi veruleg réttarbót. Verði
það að lögum tryggir það mjög
stöðu uppljóstrara og auðvitað
hagsmuni samfélagsins af því að
upplýst sé um af brot og komið í veg
fyrir þau,“ segir Halldóra Þorsteins-
dóttir, lektor í lögfræði við lagadeild
HR, en hún skrifaði nýverið ítarlega
fræðigrein um málið í Tímarit Lög-
réttu.
Halldóra segir að horfa megi á
þetta í stærra samhengi og segja að
uppljóstraravernd haldist almennt
í hendur við tjáningar- og upplýs-
ingafrelsi almennings, enda mark-
miðið með slíkri vernd öðrum
þræði að upplýsingar sem varða
almannahag líti dagsins ljós. „Við
sjáum þetta til dæmis á málum eins
og hinu fræga Watergate-máli og nú
síðast Samherjamálinu, þó svo að
kurl þess máls séu vitanlega ekki
öll komin til grafar á þessu stigi,“
segir Halldóra.
„Með frumvarpinu er stefnt að
því að draga úr möguleikum fyrir-
tækja og stofnana til þess að beita
íþyngjandi úrræðum eða viður-
lögum vegna uppljóstrana starfs-
manns. Eins er meginreglan sú að
miðlun upplýsinga sem fullnægir
skilyrðum laganna leggi hvorki
refsi- né skaðabótaábyrgð á við-
komandi. Þá verður í ákveðnum til-
vikum hægt að sækja bætur vegna
óréttlátrar meðferðar í kjölfar upp-
ljóstrunar,“ segir Halldóra.
Engin heildstæð lög um upp-
ljóstrara eru til staðar í dag þó svo
að nokkrar reglur séu til á afmörk-
uðum sviðum. Halldóra segir þó að
óbein uppljóstraravernd hafi falist
í rétti fjölmiðla til þess að neita að
gefa upp nafn heimildarmanna.
,,Þó svo að heimildarmannaverndin
tengist ekki beint því sem um er
fjallað í frumvarpinu verndar hún
auðvitað uppljóstrara að því leyti
að fjölmiðill má ekki veita upp-
lýsingar um nafn viðkomandi. Við
þekkjum auðvitað ófá dæmi um
slíkar uppljóstranir á síðustu árum
og áratugum þar sem upplýsing-
arnar leiddu til umræðu um mál
sem annars hefðu mögulega ekki
komið upp á yfirborðið.“
Upplýsingarnar mega þó ekki
vera um hvað sem er og gerð er
krafa um að uppljóstrari sé í góðri
trú. Þá nær verndin einungis til
upplýsinga um lögbrot eða aðra
ámælisverða háttsemi. „Það er for-
takslaust skilyrði að uppljóstrari
sé í góðri trú og að um sé að ræða
upplýsingar um lögbrot eða aðra
háttsemi sem stefnir almanna-
hagsmunum í hættu,“ segir Hall-
dóra. „Markmiðið er að ljóstra upp
um lögbrot á borð við spillingu eða
aðrar ólögmætar ráðstafanir og
koma í veg fyrir þær.“
Halldóra bendir á að góð trú geti
hins vegar verið túlkunaratriði.
Með því sé til dæmis girt fyrir að
starfsmaður ljóstri upp um upp-
login brot til þess að ná sér niður
á vinnuveitanda. „Af þessu leiðir
meðal annars að starfsmaður verð-
ur að kanna áreiðanleika upplýsing-
anna sem um ræðir og láta hjá líða
að miðla vísvitandi röngum upp-
lýsingum.“
Fjórtán hafa sent allsherjarnefnd
umsögn um frumvarpið. Flestar
þeirra eru jákvæðar en í nokkrum
þeirra er þó bent á að hugarfar upp-
ljóstrarans eigi ekki að skipta máli,
lúti uppljóstrunin í raun að lög-
brotum eða annarri ámælisverði
háttsemi. Ef um slíka háttsemi sé
í raun að ræða eigi uppljóstrarinn
að njóta verndar óháð því hvort
hefndarhugur réð ákvörðun hans
um uppljóstrun. arib@frettabladid.is

Sogavegi 3 • Höfðabakka 1 • Sími 555 2800
Whilst every effort is made to avoid mistakes errors can occur. Please check these
carefully. Proofs that are sent back without signature is considered approved and ok.
Approved and OK New proof please
DATE:
SIGNATURE:
/Ingenjörsgatan 7-9
Box 814, 251 08 Helsingborg
Tel. vx. 042-24 73 00
info@lindsflexo.se, www.lindsflexo.se
14
0
280
Linds Flexo, 1310144 Fiskikongurinn_KORR , 17-JAN-13 YTTER catarina
F I S K I B O L L U R
K A U P I R 1 K G F Æ R Ð 2 K G .
FYRIR2 1
– við Laugalæk
Ekkert hveiti
Ekkert soyja
Enginn sykur
Ekkert MSG
Íslenskt kjöt
Íslensk
framleiðsla
Mikið
úrval af
allskonar
Munu ekki geta rekið uppljóstrara
Lagafrumvarp til verndar uppljóstrurum er nú til meðferðar á Alþingi. Samherji hefði ekki, hefðu lögin gilt á þeim tíma, mátt segja
Jóhannesi Stefánssyni upp, hefði uppljóstrunin átt sér stað á meðan hann var þar enn í vinnu. Frumvarp að réttarbót, segir lektor.
Macron, forseti Frakka, á fyrirtækjaveiðum. Átakinu Veljið Frakkland er ætlað að gera Parísarborg að arftaka
Lundúna sem fjármálamiðstöð Evrópu. Fleiri borgir keppa um fjármálastarfsemi Evrópu. FRÉTTABLAÐIÐ/EPA
BREXIT JP Morgan og Chase, einn
stærsti fjárfestingarbanki heims,
hefur fest kaup á stórri byggingu
í miðborg Parísar, með hug á að
f lytja sem mest af evrópsku starf-
seminni til Frakklands. 450 starfs-
menn munu starfa í byggingunni,
sem var áður í eigu franska bank-
ans BNP Paribas, og áætlað er að
starfsemi hefjist í lok árs. Hingað
til hefur hinn ameríski risi einblínt
á London, og verið með starfsemi í
mörgum öðrum breskum borgum,
en útgangan úr Evrópusambandinu
olli því að horft var til Frakklands.
Kaupin voru tilkynnt á viðburði í
Versölum sem franska stjórnin stóð
fyrir, Veljið Frakkland, og Emmanu-
el Macron forseti kynnti. Er þetta
hluti af átaki til þess að gera París
að arftaka Lundúna sem fjármála-
miðstöðvar Evrópu. En borgin er í
harðri samkeppni við Amsterdam,
Frankfurt, Dublin, Lúxemborg og
fleiri staði um fyrirtæki sem eru að
flýja Bretland þessi misserin.
Fjölmörg önnur fjármálafyrir-
tæki eru í óðaönn að byggja upp
starfsemi fyrir utan Bretland. Má
þar nefna Goldman Sachs, Bank of
America, Barclays, HSBC, Lloyds og
fleiri.
Fjármálageirinn er þó ekki eini
geirinn þar sem fyrirtæki með
umfangsmikla starfsemi í Bretlandi
eru að hugsa sinn gang eða hafa
þegar f lutt á meginlandið. Risar
í bílaiðnaðinum eru á hreyfingu
líka. Ford lokaði stórri verksmiðju
í velsku borginni Bridgend í sumar
en þar störfuðu 1.700 manns og
Honda undirbýr lokun verskmiðju
í Swindon í maí. Hinn japanski
risi hyggst fækka starfsmönnum í
Bretlandi um 3.500 fyrir árið 2021.
Jaguar, sem er í eigu indverska
fyrirtækisins Tata motors, ætlar að
fækka starfsfólki um 4.500, mest í
Bretlandi. Á árinu mun dekkjafram-
leiðandinn Michelin einnig loka
verksmiðju sinni í Dundee þar sem
rúmlega 800 manns starfa. Þá hafa
Toyota, Nissan og fleiri annaðhvort
hætt við frekari fjárfestingar í Bret-
landi eða hyggjast minnka umsvif.
Líkt og Frakkar hafa Hollend-
ingar sótt fast að fá fyrirtæki til að
f lytja starfsemi frá Bretlandi, og
er Amsterdam í óða önn að verða
tækniiðnaðarmiðstöð álfunnar.
Sumarið 2018 flutti Panasonic höf-
uðstöðvar sínar til borgarinnar og
hálfu ári síðar gerði Sony slíkt hið
sama. Þá hefur Philips ákveðið að
loka einu bresku verksmiðju sinni
og færa þá starfsemi til Hollands.
Hundruð smærri fyrirtækja hafa
annaðhvort þegar f lutt starfsemi
sína til Amsterdam eða eru að huga
að því en þar eru fyrir fyrirtæki á
borð við Ebay, Amazon og Micro-
soft með mikla starfsemi.
kristinnhaukur@frettabladid.is
Fyrirtæki flýja Bretland vegna Brexit
Paris, Amsterdam,
Frankfurt, Dublin, Lúxem-
borg og fleiri borgir keppa
um þau fyrirtæki sem flýja
nú Bretland.
Markmiðið er að
ljóstra upp um
lögbrot á borð við spillingu
eða aðrar ólögmætar ráð-
stafanir og koma í veg fyrir
þær.
Halldóra Þor-
steinsdóttir,
lektor við Háskól-
ann í Reykjavík
Katrín Jakobsdóttir lagði fram frumvarpið á Alþingi. FRÉTTABLAÐIÐ/ERNIR
Meira á frettabladid.is
2 3 . J A N Ú A R 2 0 2 0 F I M M T U D A G U R6 F R É T T I R ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð