Fréttablaðið - 23.01.2020, Blaðsíða 82

Það er ekki ofsögum sagt að við eigum mörg orð og orðatiltæki til um líffærakerfi okkar og
má svo sem segja að þegar við erum
að gefa þessum líkamspörtum
nafn séum við iðulega að
gera það af nokkurri alúð.
Snilldin er mismikil og
er orðið kjallari kannski
ekki það besta, en þar er
verið að vísa til innri og
ytri kynfæra kynjanna.
Það er augljóst að einstakl-
ingar geta glímt við ansi
mörg vandamál þarna,
en sum eru algengari
en önnur.
Það er ákveðinn
mu nu r á m i l l i
kynja og þá eru
vandamálin líka
bundin að vissu
leyti við aldur eða
aldursskeið. Þegar
við horfum til karl-
anna má segja að hjá
þeim sem yngri eru
sé oftar en ekki um
að ræða óþægindi við
þvaglát, verki, sviða, kláða, útbrot
eða jafnvel útferð sem í mörgum
tilvikum má rekja til sýkinga. Þar
koma til einfaldari þvagfærasýking-
ar, sveppasýkingar í húð eða undir
forhúð, bólgur í blöðruháls-
kirtli en einnig kynsjúkdómar
eins og klamydía, herpes eða
kynfæravörtur svo dæmi séu
tekin. Mikilvægt er að átta
sig á því að þrátt fyrir að vera
smitaður af kynsjúkdómi líkt
og klamydíu geta bæði karlar
og konur verið einkennalaus.
Því er afar mikilvægt að
láta skoða reglubundið
fyrir slíku, sérstak-
lega ef skipt er um
maka, en það á
við um allan
aldur í raun.
Hjá eldri
körlum er
meira um
þá kvörtun
að þva g l át
séu að verða tregari
sem orsakast oftar en
ekki af stækkuðum
blöðruhálskirtli. Sumir fá veruleg
óþægindi af og jafnvel þvagteppu,
það þarf oft lyf við slíku, en einn-
ig getur þurft að hef la og minnka
umfang kirtilsins til að létta á
þvaglátum. Ekki má gleyma því
að tíðni blöðruhálskirtilskrabba-
meina eykst með aldri og er mikil-
vægt að vera vakandi fyrir því. Þá
upplifa karlar á efri árum að ekki sé
eins mikil reisn yfir þeim og áður
var sem getur verið afar viðkvæmt
mál, en þarf að ræða því úrræðin
eru orðin ansi mörg.
Konurnar glíma við svipuð
vandamál að mörgu leyti og karl-
arnir en þó er munur á tíðni vanda-
mála og orsökum. Líklega er ein
algengasta orsök fyrir óþægindum
hjá konum þvagfærasýking, en þær
eru mun líklegri til að fá hana en
karlar þar sem þvagrásin er styttri.
Það eru þó ýmsar aðrar ástæður
fyrir tíðari sýkingum og má þar
nefna hormónastarfsemi, en þekkt
er að eftir tíðahvörf finna konur
oftsinnis meira fyrir óþægindum,
þurrkur og breytingar á slímhúð-
inni hafa þar sitt að segja. Þá hef ég
áður komið inn á það að þvagleki er
tíðara vandamál meðal kvenna og
getur komið fram á öllum aldri en
þó sérstaklega eftir barnsburð og
verða konur að vera meðvitaðar og
gera reglubundnar grindarbotns-
æfingar.
Útferð, kláði og sviði er býsna
algeng kvörtun einnig og þar geta
legið til grundvallar mjög margar
orsakir. Algengast er að einhvers
konar truflun verði á bakteríuflóru
í sköpunum sem stuðlar að ofvexti
á annaðhvort bakteríum eða
sveppum sem aftur skapa þau ein-
kenni sem konur finna fyrir. Ekki
má þó gleyma öðrum sjúkdómum
og ástæðum, sér í lagi ef einföld
meðferð dugar ekki. Þar koma til
að sjálfsögðu sömu kynsjúkdómar
og hjá körlunum og verða konur að
láta skoða sig ekki síður en karlarnir
sé nokkur grunur um slíkt. Konur
eftir tíðahvörf eru hér aftur í meiri
hættu á að finna fyrir einkennum
vegna breytinga í slímhúðinni, en
mataræði, streita, álag og lyfja-
notkun eru einnig áhættuþættir.
Alltaf skyldi láta skoða ef útferðin er
blóðlituð, þar sem slíkt getur verið
merki um illkynja sjúkdóm.
Óþægindi vegna innri kvenlíf-
færa eru einnig margvísleg, en ef
konur finna til verkja við samfarir
bendir það til bólgu eða ertingar í
leghálsi, legi eða eggjastokkum og
ætti að skoða það vel. Hnútar í legi,
blöðrur á eggjastokkum og aðskota-
hlutir eins og lykkja geta valdið ein-
kennum og er rétt að hafa í huga.
Þá má ekki gleyma tíðaverkjum
sem geta verið mismiklir og veru-
lega einstaklingsbundnir en konur
læra yfirleitt vel að þekkja þá. Svo
auðvitað þungun sem þarf alltaf
að útiloka líka hjá konum á barns-
burðaraldri. Bráðir og miklir kvið-
verkir geta verið utanlegsfóstur og
uppásnúningur á eggjaleiðara og er
rétt að leita strax læknis, hið sama
gildir hjá körlum ef skyndilegir og
miklir verkir koma upp í eistum.
Kjallarinn geymir því ýmislegt for-
vitnilegt og verra ef hann er í skralli.
Kjallarinn í skralli?
Teitur Guðmundsson
læknir
KVIKMYNDIR
1917
Leikstjórn: Sam Mendes
Aðalhlutverk: Dean-Charles Chap-
man, George MacKay, Benedict
Cumberbatch
Leikstjórinn Sam Mendes dregur
í 1917 áhorfendur inni í háska-
legan og harmþrunginn heim fyrri
heimsstyrjaldarinnar í því sem
virðist vera ein löng og óslitin fyrir
ótrúlega kvikmyndagaldra og sjón-
hverfingar klipparans Lee Smith og
tökumannsins Roger Deakins sem
gera myndina óvenju ágenga.
Ekki verður því hjá því komist
að taka virkan þátt í hryllingnum,
eyðileggingunni og þjáningum her-
mannanna þannig að styrkur 1917
liggur helst í einfaldri framvindu
sögunnar, sterkum leik og stórkost-
legum æfingum í kvikmyndatöku
og lýsingu. Lítt þekktir aðalleikar-
arnir gefa sögunni aukinn raun-
veruleikablæ og aukapersónur
skína með stjörnuleikurum sem
styrkja heildarmyndina enn frekar
í stuttum senum. Andrew Scott er
í algjöru uppáhaldi með geggjaðan
gálgahúmor og krúnuleikarinn
Richard Madden dregur fram tár
með sannkölluðum Óskarsverð-
launaleik í rétt tæplega tveggja
mínútna senu.
Mendes dregur hér upp hráa
mynd af tilgangslausu stríðsbrölti
þar sem eldri menn etja ungum
strákum út á foraðið, ofan í opnar
grafir, þar sem þeir stráfalla í nafni
útblásinnar ættjarðarástar og merk-
ingarleysu sem kristallast best í því
að á meðan annarri söguhetjunni
er það mikill heiður að fá að berjast
fyrir föðurlandið eru heiðursmerk-
in fyrir hugrekkið ekki merkilegri
en svo í augum hins að hann er til
í að skipta á þeim fyrir vínflösku.
Ingunn Lára Kristjánsdóttir
NIÐURSTAÐA: Framúrskarandi leikur
og kvikmyndataka magna átakanlegt
ferðalag um einskismannsland þar helst
er skjól í gálgahúmor og söng.
Heillandi
hildarleikur
Stríðsmynd Mendes þykir mögnuð.
Alliance Française, franska sendiráðið og Bíó Paradís standa að Frönsku k vik-m y n d a h á t í ð i n n i sem nú er haldin í 20.
sinn en það fyrsta í Paradísinni við
Hverfisgötu.
Hátíðin hefst formlega með sýn-
ingu myndarinnar La Belle Époque,
Fögru veröld, í kvöld en franska
bíóballið byrjar síðan fyrir alvöru
á föstudaginn.
La Belle Époque er önnur mynd
Nicolas Bedos, sem þykir einn
áhugaverðasti leikstjóri Frakka um
þessar mundir, og skartar leikurum
á borð við Fanny Ardant, Daniel
Auteuil, Doria Tillier og Guillaume
Canet. Myndinni, sem er sýnd með
íslenskum texta, er lýst sem hug-
ljúfri gamanmynd þar sem allt
gengur upp þannig að áhorfandinn
gangi uppnuminn út af sýningu
hennar.
Dagskrá hátíðarinnar er fjöl-
breytt sem endranær og vitaskuld
flestu til tjaldað á þessu afmælisári
þegar ellefu ólíkar myndir eru á
dagskrá. Auk La Belle Époque þykir
nokkur fengur í Portrait de la jeune
fille en feu, Portrait of a Lady on
Fire, eftir Céline Sciamma.
Myndin segir ástarsögu tveggja
kvenna á 18. öld og hlaut hinsegin
verðlaun og verðlaun fyrir besta
handritið á kvikmyndahátíðinni í
Cannes auk þess að vera talin ein
áhugaverðasta kvikmynd ársins að
mati gagnrýnenda og áhorfenda.
Nýjasta mynd Romans Polanski,
Ég ákæri, er einnig úr dagskrá
en eins og kunnuglegur titillinn,
J’accuse, ber ef til vill með sér þá
tekst leikstjórinn dáði og fordæmdi
hér á við Dreyfus-málið og teflir þar
fram leikaranum Jean Dujardin
sem hlaut Óskarsverðlaunin sællar
minningar fyrir frábæran leik í The
Artist 2012.
Eins og undanfarin ár kemur
kanadíska sendiráðið á Íslandi
að sýningu einnar myndar sem
að þessu sinni verður lokamynd
hátíðarinnar, Matthías og Maxime
eftir Xavier Dolan,
Þá eru ýmsir viðburðir og sérsýn-
ingar á dagskrá, til dæmis Amélie
sem vann áhorfendakosningu Bíó
Paradísar á samfélagsmiðlum.
Eitt kvöldið er helgað heimildar-
mynd, Guðaveigum, um náttúruvín
og að sýningu lokinni verður boðið
upp á vínsmökkun í umsjón Dóra
DNA sem hefur þróað með sér mik-
inn áhuga á vínsmökkun og nátt-
úrulegum framleiðsluaðferðum.
Klassíska kvöldið er lagt undir
glæpamyndir og boðið upp á meist-
araverkin Morðinginn býr í númer
21 og Les Diaboliques. Kynnir á
kvöldinu verður rithöfundurinn
Yrsa Sigurðardóttir.
Þá verða Sólveigar Anspach verð-
launin fyrir stuttmyndir af hent
í fjórða skipti. Sjón er formaður
dómnefndar og stýrir athöfninni
þegar höfundar bestu stuttmyndar
á íslensku og bestu stuttmyndar á
frönsku verða heiðraðir. – þþ
Ástir, glæpir og vín í Paradís
Franska kvikmyndahátíðin er nú haldin í tuttugasta sinn en í fyrsta skipti í Bíói Paradís
þar sem franskar ástir munu krauma í bland við glæpi, heitar tilfinningar og eðalvín.
Daníel fær einstakt tækifæri til að bjarga hjónabandinu í La Belle Époque.
Listakonan Marianne fær það verkefni að mála portrett af Héloïse en verður um leið ástfangin af fyrirsætunni í hinsegin mynd ársins í Cannes.
2 3 . J A N Ú A R 2 0 2 0 F I M M T U D A G U R34 L Í F I Ð ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð