Skírnir - 01.04.2005, Blaðsíða 46

44
ÓTTAR M. NORÐFJÖRÐ
SKÍRNIR
ar að baki mörgu í Hávamálum og sést mikilvægi hennar einna
best í því að hún trónir yfir sjálfu vitinu, þeim mannkosti sem lof-
samaður er einna mest í kvæðinu (v. 54-56). Gerður er greinar-
munur á tvenns konar hófsemi í Hávamálum: (1) efnislegri hóf-
semi og (2) andlegri hófsemi.
(1) Fyrstu vísurnar sem víkja að efnislegri hófsemi gera of-
drykkju öls að umtalsefni (v. 11-14). Að kunna sér ekki hóf í
drykkju er bæði slæmt fyrir sálarheill mannsins og ytri sælu, enda
getur maður auðveldlega misst stjórn á sjálfum sér og gert hluti
sem skaða orðstír manns. Því næst er fjallað um ofát (v. 20-21).
Látum síðari vísuna fylgja, enda líkingin á milli manna og skepna
ógleymanleg:
Hjarðir það vitu
nær þær heim skulu
og ganga þá af grasi.
En ósvinnur maður
kann æva-gi
síns um mál maga.
Ólíkt skepnunum sem hverfa heim úr haga er þær hafa etið nóg,
þá kunna sumir sér ekki magamál. Að borða yfir sig er ekki aðeins
slæmt fyrir líkamann, heldur einnig orðstírinn, enda hlæja aðrir að
græðgi manns (v. 20). Það er ljóst að orðstír slíks manns getur ekki
vaxið og þess vegna ekki sælan heldur. Loks er fjallað um of mikla
sparsemi. Vísa 40 víkur að manni sem deyr frá fjármunum sínum í
þeirri von að þeir gangi til vina og vandamanna. I vísunni er hins
vegar klykkt út með eftirfarandi hætti: „Oft sparir leiðum / það er
hefir ljúfum hugað. / Margt gengur verr en varir.“ Með öðrum orð-
um, sparsemi getur verið til einskis, enda vel hugsanlegt að arfur-
inn lendi í höndum óvina. Þess vegna er brýnt fyrir mönnum að
nota þann auð sem þeir hafa aflað í áranna rás, bæði til gagns og
ánægju fyrir aðra og sjálfan sig. Að geyma auðinn fram á dauðadag
er til marks um skort á réttu sjálfs- og gildisskyni. Maður skal þó
ekki sólunda öllum peningum sínum, heldur eiga ávallt eitthvað sér
til lífsviðurværis í anda hófseminnar í kvæðinu.
(2) Umfjöllunin í Hávamálum um andlega hófsemi er tvískipt:
(i) annars vegar er fjallað um orð og (ii) hins vegar um vit. (i) Eins