Skírnir - 01.04.2005, Blaðsíða 86

84
SVERRIR JAKOBSSON
SKÍRNIR
Gests þætti. Þar er fortíð norrænna manna sett í ramma sem teng-
ist sögu þjóða á meginlandi Evrópu. Hlutverk Ólafs Tryggvason-
ar er að binda enda á forsöguna, á veröld Völsunga og Brávallabar-
daga sem Norna-Gestur er vottur að.9 Með valdatöku og trúboði
Ólafs lýkur fornaldarsögu Norðurlanda en fram að því myndar
hún heild sem rúmast í Norna-Gests þætti. Svipuð saga er í Sörla
þætti (sem einnig kallast Héðins saga ok Högna) um hin miklu
hjaðningavíg þar sem herkonungar úr suðri og norðri halda áfram
bardögum um aldir uns trúboðskonungurinn leysir þá úr álögum:
„Þessi armæða og ánauð gekk alla lund frá því að þeir tóku að
berjast og framan til þess er Ólafur Tryggvason varð konungur að
Noregi. Segja menn að það væri fjórtán tigir ára og þrjú ár áður en
þessum ágæta manni, Ólafi konungi, yrði það lagið að hans hirð-
maður leysti þá frá þessu aumlega áfelli og skaðlegum skapraun-
um.“10 Tími Ólafs boðar þannig veruleg þáttaskil í sögu Norður-
landa.* 11
I íslenskum sagnaritum eru ferðir Islendinga til Vínlands einnig
tengdar rækilega við trúboðsstarf Ólafs Tryggvasonar. í Eiríks
sögu er tekið fram að Leifur Eiríksson hafi verið hirðmaður Ólafs
Tryggvasonar og boðað kristni á hans vegum á Grænlandi eftir að
hann villtist til Vínlands. I Grænlendinga sögu er þessa að vísu
ekki getið en sagt er frá tengslum Leifs og Ólafs annars staðar í
Flateyjarbók.12 Að mati íslendinga virðist Ólafur Tryggvason
hafa verið eins konar kristniboði Norðurlanda.
I ljósi hins mikilvæga hlutverks sem Ólafur gegndi fyrir kristn-
un Norðurlanda er athyglisvert að skoða hvernig sagt er frá trú-
9 ,,[T]he Christian present purges the pagan past in the closing baptism", Joseph
Harris og Thomas D. Hill, „Gestr’s ‘prime sign’: Source and Signification in
Norna-Gests þdttr“, Arkiv för nordisk filologi, 104 (1989), 103-22 (bls. 111).
10 Flateyjarbók. En samling af norske konge-sagaer med indskudte mindre for-
tællmger om begivenheder i og udenfor Norge samt annaler, útg. Guðbrandur
Vigfússon og Carl Rikard Unger, 3 bindi, Christiania (Ósló) 1860-1868,1, bls.
282.
11 Enda þótt sagan um hjaðningavígin sé mun eldri er þáttur Ólafs Tryggvasonar
nýjung í Sörla þætti, sbr. Elizabeth Ashman Rowe, „SQrla þáttr: The Literary
Adaptation of Myth and Legend“, Saga-Book, 26 (2002), 38-66 (bls. 62-63).
12 Flateyjarbók, I, bls. 430, 448.