Skírnir - 01.04.2005, Blaðsíða 150

148
KATRÍN JAKOBSDÓTTIR
SKÍRNIR
Hann [Erlendur] hafði litla þolinmæði gagnvart glæpum og allra síst ung-
lingaglæpum. Hann vildi láta setja á fót betrunarvist og helst þrælabúðir
fyrir unglinga á glapstigum svo þeir fengju að kynnast einhverju öðru en
því sem hann þreyttist ekki á að kalla leti og ómennsku.22
Hins vegar fer lesandinn að efast um að sögumaðurinn segi allan
sannleikann um skoðanir Erlendar þegar í ljós kemur tæpum þrjá-
tíu blaðsíðum seinna að dóttir hans sjálfs er einmitt unglingur sem
hefur komist á glapstigu, eiturlyfjaneytandi og vændiskona og
sonurinn áfengissjúklingur. Yfirlýstar skoðanir reynast ekki í
samræmi við hegðun þar sem Erlendur reynir stöðugt að hjálpa
börnum sínum. Honum er þannig léð aukin dýpt og margræðni.
Oft er samfélaginu lýst á spaugilegan hátt í glæpasögum Arn-
aldar þótt kvikan undir sé hlaðin merkingu og gagnrýni. Kannski
er það sú gagnrýni sem kemst best til skila og sýnir streituhlaðið
samfélag þar sem menn reyna að komast hjá því að láta sér annt
um náungann en vakna reglulega til meðvitundar í hálfgerðri múg-
æsingu. Þegar Erlendur les í blaðinu að lögreglan gruni skóla-
krakka um morð hugsar hann sitt og í því litla broti felst eitur-
hvöss gagnrýni á foreldra sem ekki hugsa um börnin sín nema eitt-
hvað mikið komi til: „Erlendur sá fyrir sér uppþot og götuóeirðir
og foreldrasamtök sem kveiktu í eftirlíkingu af honum sjálfum."23
Foreldrarnir sem aldrei nenna að hugsa um börnin eru reiðubúnir
að finna blóraböggul og brenna hann.
Sú samfélagssýn sem birtist í Napóleonsskjölunum (1999) er
einnig myrk. Sú saga er hliðarspor frá bókaflokknum um Erlend
og félaga en sökum þeirra hugmynda um þjóðerni sem þar birtast
verður ekki hjá henni gengið. Þar segir frá ungum lögfræðingi,
Kristínu, sem flækist inn í dularfull mál sem tengjast bandarísku
herstöðinni á Islandi. Leyndardómsfullt flugvélarflak kemur upp
úr ísnum á Vatnajökli þegar jökullinn skríður fram og Bandaríkja-
menn senda hersveitir til að endurheimta flakið. íslenskir björg-
unarsveitarmenn verða á vegi þeirra og eru handteknir. Einn þeirra
er bróðir Kristínar sem síðan er hundelt af útsendurum banda-
22 Arnaldur Indriðason: Synir duftsins, 30.
23 Sama rit, 100.