Skírnir - 01.04.2005, Blaðsíða 116
114
ÁRMANN JAKOBSSON
SKÍRNIR
heldr en Haralds gilla ok hans ættmcjnnum" (3. kap., sbr. 98. kap.).
Ekki er sagt hvers vegna Sigurður Jórsalafari er svo vinsæll; heim-
ildir hafa á hinn bóginn varðveitt sagnir af geðveiki hans og mis-
tökum á efri árum.14 Raunar einnig þá spásögn Sigurðar að Norð-
menn muni sakna hans þegar Haraldur gilli sé orðinn konungur.15
Haraldi er almennt lýst á fremur neikvæðan hátt í konungasög-
um.16 Vera má að á hann hafi verið litið sem illa sendingu að sunn-
an.17 Haraldur var einmitt afi Sverris ef Sverrir var í raun sonur
Sigurðar munns. Það ætterni er hins vegar ekki aðeins grundvöll-
ur kröfugerðarinnar heldur gróf það einnig undan henni því að
bæði faðir og afi Sverris þóttu slakir konungar.
Þó að Magnús Erlingsson sæki vinsældir til afa síns er ættern-
ið líka akkilesarhæll hans, eins og Sverrir færir sér í nyt. Magnús
er dóttursonur konungs en ekki sonur konungs og á þetta bendir
Sverrir nokkrum sinnum f sögunni: „aldri fyrr hafði verit í Nóregi
síðan kristni kom at sá væri konungr er eigi var konungs son“
(112. kap., sbr. 60. kap.).18 Víglínan er skýr í átökunum um hið
konunglega blóð. Mesti styrkur Sverris er að vera sonur konungs.
Magnús líður fyrir að vera konungborinn í móðurætt. Á hinn
bóginn nýtur Magnús þess að vera kominn af Sigurði Jórsalafara
en Sverrir geldur þess að vera kominn af Haraldi gilla.
Mesti styrkur Magnúsar er þó hið óvissa faðerni Sverris og um
leið er það mesta ógnin við rétt Sverris til ríkis. Brugðist er við
þessu í Sverris sögu með því að hamra á faðerni Sverris. Þegar
hann ákveður að leita eftir ríki í Noregi þá er það „til hefndar eptir
sína frændr" (4. kap.). Skiptir þá engu að hann hefur aldrei hitt
14 Morkinskinna, 337-400; Heimskringla, 238-77. Um þetta hef ég fjallað áður
(Ármann Jakobsson, Staður í nýjum heimi, 207-12).
15 Morkinskinna, 397.
16 Sjá m.a. Ármann Jakobsson, Stadur í nýjum heimi, 213-14. Haraldur er dæmi
um svokallaðan gagnslausan konung (rex inutilis), sjá Ármann Jakobsson, „The
Rex inutilis“, 48-50.
17 í öðrum gerðum en Eirspennli er Haraldur kallaður „hin versta sending er
komið hafði í Noreg“ (Indrebo (98. kap.), 105; Flateyjarbók, 620; Skálholts-
bók, 128). Sbr. Holtsmark, „Harald Gille“.
18 1 AM 327 og Flateyjarbók er ítrekað að þetta hafi hvorki gerst í kristni né
heiðni (Indrebo (112. kap.), 119; Flateyjarbók, 633).