Bændablaðið - 29.08.2019, Blaðsíða 50

Bændablaðið | Fimmtudagur 29. ágúst 201950
Lars Kristensen, kúabóndi á
býlinu Elmegården við Viborg
í Danmörku, er ekki mörgum
kunnur hér á landi en í Danmörku
hefur nafn hans farið hátt enda
hefur hann náð að byggja upp afar
myndarlegt kúabú á stuttum tíma.
Ekki nóg með að hann hafi
stækkað búið verulega, þá hefur
hann náð einstökum tökum á
kúnum sínum og framleiðslunni og
þá er búið afar vel rekið þar sem
skilvirkni er höfð að leiðarljósi og
gott skipulag á svo til öllum þáttum
búskaparins.
Með 60 kýr árið 2006
Lars er sjálfur ekki fæddur á
bóndabæ eins og margir bændur en
afi hans og amma ráku kúabú við
Thy og hann fór oft í sveit til þeirra.
Áhuginn var kviknaður á búskap og
Lars keypti bú afa síns og ömmu
auk þeirra 12 hektara sem tilheyrðu
búinu en búið var þá einungis rekið
sem frístundabú. Hann fór svo í
bændaskóla og útskrifaðist með
bústjórnarnámsgráðu árið 2006 en
þá var Lars 27 ára gamall.
Á þessum tíma var ekki auðvelt
að eignast bújarðir í Danmörku
en eiginkona hans, Trine, stakk
þá upp á því að fjárfesta í kúabúi
foreldra hennar en það var einmitt
Elmegården. Þá voru á búinu 60 kýr
í slitnu básafjósi og til búsins heyrðu
75 hektarar af landi.
Allt sjálfvirkt
Það varð úr að þau keyptu búið og
þá þegar var dagljóst að gera þyrfti
miklar breytingar á búinu og var
stefnan sett á að byggja búið upp og
gera það fjölskylduvænna og með
aðaláherslu á að búskapurinn yrði
þannig að ekki þyrfti að vera með
mikið að aðkeyptu vinnuafli.
Þau byggðu fjós fyrir fjóra
mjaltaþjóna með leguplássi fyrir
290 mjólkurkýr, voru með sjálfvirkt
fóðurkerfi og sjálfvirkt kerfi sem
setti undirburð undir kýrnar.
Allt fjósið var með öðrum
orðum sjálfvirknivætt að mestu
og til viðbótar þessari fjárfestingu
þurfti að auka við landið og kaupa
mjólkurkvóta.
Alls nam kvótafjárfestingin 12
milljónum danskra króna eða um 220
milljónum íslenskra króna á gengi
dagsins í dag en eins og flestir vita
þá hefur kvótakerfið verið afnumið
og þessi fjárfesting að engu orðin.
Lars vissi þegar hann keypti
kvótann, að hann yrði afnuminn
og var það reiknað inn í fjár-
festingaáætlunina en kvótinn
tryggði honum í raun aðgengi að
markaðinum og stuðningi þess tíma
frá Evrópusambandinu.
Með 540 hektara núna
Þegar Lars hóf búskapinn var
búið með 75 hektara og tveimur
árum síðar var búið að fjárfesta í
100 hekturum í viðbót sem þýddi
fjárfestingu upp á hundruð milljóna
íslenskra króna. Það var þó ekki nógu
mikið land fyrir þá framtíðarsýn sem
Lars hafði fyrir búið og því þurfti að
bæta við.
Uppkaup á frekara landi hefðu
kallað á mikla skuldsetningu, en í
Danmörku er afar algengt að bændur
leigi land hver af öðrum eða af hinu
opinbera og það var einmitt það sem
Lars gerði. Í dag er búið með 540
hektara alls, þ.e. hann leigir 365
hektara.
Skipti út mjaltaþjónunum
Eins og áður hefur komið fram var
tæknivæðing búsins sett á oddinn
þar sem Lars taldi víst að það yrði
erfitt að finna starfsfólk til að vinna
á búinu þegar fram liðu stundir. Öll
þessi sjálfvirkni var góð í sjálfu sér
en afar frek á fjármagn. Bæði var
rekstrarkostnaðurinn við mjaltirnar
of mikill auk þess sem almennur
viðhaldskostnaður var of hár.
Framleiðslukostnaðurinn á
búinu, þegar sjálfvirknin var
allsráðandi, nam 2,8 dönskum
krónum á hvert kíló mjólkur,
um 52 íslenskum krónum, og
Lars sá fram á að slíkur rekstur
gengi ekki til lengdar með þeim
breytingum sem voru og eru í
umhverfi mjólkurframleiðslunnar
í Danmörku.
Hann tók því þá ákvörðun árið
2014, árið áður en kvótakerfið
var afnumið í Evrópusam-
bandinu, að selja mjaltaþjónana
og alla sjálfvirkni og fjárfesta í
hefðbundnum mjaltabás. Úr varð
að hann setti upp mjaltabás með
hraðútgangi og 48 mjaltatækjum
(2x24) og var stefnan strax sett á
þrjár mjaltir á dag, kl. 05, kl. 13
og kl. 21. Þessi aðgerð skilaði
sér fljótt í snarbættum rekstri og
síðan hefur hann ekki litið um
öxl. Búið hefur verið vel rekið
og ábatinn hefur verið lagður í
frekari uppbyggingu búsins. Nú
er búið með 900 mjólkurkýr og
er framleiðslukostnaðurinn ekki
nema 2,3 danskar krónur, um
43 íslenskar krónur, á hvert kíló
mjólkur og er búið nú rekið með
umtalsverðum hagnaði eða sem
Á FAGLEGUM NÓTUM
Snorri Sigurðsson
snsig@arlafoods.com
Stækkaði búið úr 60
kúm í 900 á 13 árum
Elmegården er fjölþjóðlegur vinnustaður eins og hér má sjá. Frá vinstri: Mohammed Aganecia frá Sýrlandi, Lilly Brown frá Póllandi og Lars sjálfur. Myndir / Rasmus Lang-Ree, Geno/Buskap
Kálfarnir eru hafðir utandyra í svona kálfaskýlum fyrstu þrjá mánuði ævinnar.
Hópburðarstían. Hér eru kýrnar síðustu vikuna í geldstöðunni, fá þar aðlögunarfóður að mjólkurframleiðsluskeiði
og geta borið þarna saman í ró og næði.