Fréttabréf Öryrkjabandalags Íslands - 01.09.1993, Síða 36

Gísli Helgason tónlistarm.:
Minningar frá þjóðhátíð
r
Aþessu ári voru liðin 20 ár frá
eldgosinu í Heimaey, en það hófst
aðfararnótt 23. janúar 1973 og lauk
formlega 3. júlí sama ár. Vestmanna-
eyingar hafa minnst þessa atburðar
með ýmsum hætti. Það rifjaðist upp
fy rir mér hér á dögunum að þj óðhátíðin
það árið var ansi sérstæð. Ég festi á
blað það sem ég mundi og fer það hér
á eftir.
Ég man snemma eftir mér á þjóð-
hátíðum. Þær voru tilhlökkunarefni
og þá var stanslaus sunnudagur allan
tímann, sem hátíðin stóð yfir. Nokkr-
um sinnum man ég eftir að hún fyki út
í veður og vind, en menn biðu bara
eftir að lægði og héldu svo áfram.
Annars var yfirleitt gott veður á
þjóðhátíð. Ég hef ekki verið mikill
þjóðhátíðarmaður á liðnum árum. En
samt líður mér einkenni lega þann tíma
sem hún stendur yfir, hvar sem ég er
staddur. Þá er hugurinn heima og
minningamar hrannast upp í huganum.
Ein ógleymanlegasta þjóðhátíðin
er gosþjóðhátíðin, sem haldin var
á Breiðabakka árið 1973. Þá vomm
við Amþór bróðir minn með Eyja-
pistilinn og það var ákveðið að við
færum til Eyja að afla efnis.
Þjóðhátíðin var haldin aðeins einn
dag, sunnudag og á henni vom allir
þeir, sem þá vom úti í Eyjum, um 500
manns og nær engir aðkomumenn.
Að sjálfsögðu þurfti að semja þjóð-
hátíðarlag og einhvern veginn atvik-
aðist að Arni Johnsen tók það að sér.
Hann hringir í okkur á föstudags-
k völdinu fy rir þj óðhátíð og segist vera
búinn að semja bæði lagið og textann.
Ég segi honum að koma heim til okkar
daginn eftir, við skulum æfa lagið og
síðan spila það inn á band hjá útvarp-
inu. Arni kemur svo askvaðandi
snemma laugardagsmorguns, sest inn
í stofu og byrjar að raula lagið og
ágætis texta, “Við höldum þjóðhátíð,
þrátt fyrir böl og stríð, við höldum
þjóðhátíð í dag”. o.s.frv. Við Amþór
hlustuðum á í mikilli forundran og
hann spyr hvort Árni sé viss um að
hafa samið lagið. “Já”, svaraði Ámi.
“Ég fór í gegnum plötuna með
Gísli Helgason.
lögunum hans Geira (Oddgeirs
Kristjánssonar) og þetta er ekkert af
þeim”. Ég spyr þá Árna hvort þetta sé
ekki ansi líkt laginu Gamla gatan og
raulaði það. Ámi stökk upp og sagði:
“Æ, ég hljóp yfir það, við verðum að
brey ta þessu”. Þeir Amþór settust nið-
ur og endursömdu lagið. Arnþór samdi
fyrri kaflann, en Ámi hélt viðlaginu.
S vo fórum við niður í útvarp, gengum
þangað hásyngjandi til þess að muna
örugglega lagið og allir sem við
mættum snéru sér við þegar þeir
heyrðu þennan “undurfagra” Eyja-
söng, og við spiluðum þjóðhátíðarlag
Vestmannaeyja 1973 inn á band.
Þegarþjóðhátíðarlagiðvarfrumflutt
Eggert Sigurlásson heitinn (sem
mig minnir að hafi verið formaður
Knattspyrnufélagsins Týs, en þeir
Týrarar héldu þjóðhátíðina árið 1973)
setti þjóðhátíðina á Breiðabakkanum
og það var messa að hefðbundnum
hætti. Stebbi pól, (Stefán Árnason
fyrrum yfirlögregluþjónn í Eyjum var
þulur á þjóðhátíðum frá 1922 og fram
til 1977, enhannléstþáskömmufyrir
þjóðhátíð. Hann var landsfrægur fyrir
sterka rödd sína), flutti aldrei þessu
vant þjóðhátíðarræðuna og ef ég man
rétt, þá fjallaði hún um samgöngumál.
Mér fannst það frábært hjá Stebba að
þegar hann vitnaði í dagblaðið Vísi,
las hann beint upp úr blaðinu og lauk
svo ræðunni sinni. Og svo voru ýmis
atriði. Þegar kvöldvakan hófst, átti
hún að byrja á frumflutningi þjóðhátíð-
arlagsins 1973. Við þrír, þ.e. undirrit-
aður, Arnþór Helgason og Árni
Johnsen áttum að flytja lagið og
kölluðum okkur að gamni okkar
“Hljómsveit og kórEyjapistils”. Sem
við stöndum uppi á sviði og ætlum að
hefja flutning lagsins eftir að Stebbi
hafði kynnt það með mikilli þrumu-
raust og virðuleik, varð þrúgandi þögn,
ég fékk í magann og ég spyr: “Hvemig
er lagið”? Höfundamir mundu það
ekki svo að við báðum um smáfrest á
meðan við reyndum að muna lagið.
Við fórum niður í Klauf (þ.e. fjaran
fyrir neðan Breiðabakka) og með
aðstoð bárunnar kom það og við
stigum aftur á svið. Eitthvað lfkaði
mönnum ekki „besetning” hljómsveit-
arinnar, því að bassaleikari, trommu-
leikari og harmónikkuleikari ásamt
fleiri gítaristum og einni fiðlu bættust
í hópinn og þjóðhátíðarlagið var æft á
sviðinu og svo frumflutt með pomp
og prakt.
Oafvitandi skotárás
Skemmtiatriði hófust og svo hófst
dans. Við Arnþór ásamt Hrafni Bald-
urssyni tæknimannni frá útvarpinu
höfðum rölt um svæðið og rabbað við
fólk í misjöfnu, en yfirleitt í góðu
ástandi. Okkur varð eitthvað þannig
innanbrjósts að nauðsynlegt var að
fara niður í fjöru. Þegar við höfðum
lokið okkur af þar, upphófst mikil
skothríð frá Breiðabakkanum og
flugeldum rignir yfir okkur. Við
stóðum eins og bjánar niðri í Klauf,
hlógum eins og vitley singar og tókum
það til bragðs að nota segulbandstæki
útvarpsins, sem hvert kostaði þá um
hálfa milljón, sem hjálma. Prikunum
rigndi niður í fjöru og sum lentu alveg
rétt hjá okkur. Sýningunni linnti og
við tókum ofan segulbandstækin og
ætluðu aftur upp á bakka, en þá hófst
hálfu meiri skothríð og við vorum nú
vissir um að lifa þetta ekki af eða
koma skaðbrenndir upp úr fjörunni.
En svo varð ekki og við komumst til
að taka þátt í dansinum, þar sem ýmsir
sjálfboðaliðar, þar á meðal nokkir úr
Sjá bls. 45