Íslenskt mál og almenn málfræði - 2014, Side 35

setningagerð og fjöldi dæma ao. nh. lh.þt.
Aukasetningar tengdar með að (306) 78% 6% 16%
Aukasetningar tengdar með ef (114) 77% 8% 15%
Aukasetningar tengdar með þegar (112) 42% 7% 51%
Aukasetningar tengdar með sem (59) 34% 10% 56%
Tafla 1: Hlutfall stílfærðra orða í mismunandi aukasetningum.
setningum og skilyrðissetningum er langstærsti hluti stílfærðu orðanna
atviksorð. Miðað við að a.m.k. sum atviksorð hafi frekar einkenni há -
marks varpana en hausa þarf ekki að koma á óvart að framfærsla þeirra sé
frekar leyfð í þeim setningum sem leyfa helst kjarnafærslu heilla liða á
borð við NL (sjá Ásgrím Angantýsson 2011:120–122).
Annað sem vekur athygli við nánari skoðun er að mörg dæmi um stíl-
færslu hafa einkenni fastra orðasambanda (um föst orðasambönd í ís -
lensku sjá Jón G. Friðjónsson 2006), sbr. a-dæmin í (9)–(16), og í sumum
slíkum tilvikum er óstílfært tilbrigði vafasamt eða jafnvel ótækt, sbr. b-
dæmin í (12)–(15) (hér og annars staðar í greininni ber höfundur ábyrgð á
dómum eða mati dæmanna nema annars sé getið):
(9) a. þegar illa árar
b. þegar (það) árar illa
(10)a. þegar inn er komið
b. þegar (það) er komið inn
(11) a. sem vænta má
b. sem (það) má vænta
(12) a. þegar grannt er skoðað
b. ?þegar (það) er skoðað grannt
(13) a. þegar fram í sækir
b. *þegar (það) sækir fram í
(14)a. þegar hér er komið sögu
b. *þegar (það) er komið (hér) sögu (hér)3
Um stílfærslu og skyld orðaraðartilbrigði í íslensku og færeysku 35
3 Samsvarandi dæmi með frumlaginu á sínum stað er líka ótækt: *þegar sögu er komið hér.