Íslenskt mál og almenn málfræði - 2014, Blaðsíða 107

un sem ekki hefur neitt hljóðkerfislegt gildi og í báðum tilvikum er þessi
hljóðfræðilega aðlögun skýrt aðgreind frá „raunverulegri framgómun“ í
mál un um. Vegna þess að hin hefðbundna framgómun í færeysku er (eða
var) ennþá róttækari en sú íslenska er auðveldara að heyra muninn á hljóð -
fræðilegu framgómuninni og þeirri hefðbundnu í færeysku. Í því sambandi
skiptir í raun engu máli hvort hefðbundna framgómunin er ennþá lifandi
regla í færeysku eða ekki eða hvar hún á heima í lagskiptingu málkerfis-
ins.19 Hljóðfræðilega aðlögunin er augljóslega annars eðlis.
4. Að heyra málhljóð stuðla saman
Síðasta, og í raun mikilvægasta, rannsóknarspurningin sem var nefnd hér
framar var þessi:
(1) c. Skipa málnotendur málhljóðum í jafngildisflokka vegna þess að
þeir „heyra þau stuðla saman“ eða heyra málnotendur hljóð stuðla
saman af því að þau tilheyra sama jafngildisflokki?
Hér held ég að svarið hljóti að vera það að málnotendur „heyra málhljóð
stuðla saman“ vegna þess að þau tilheyra sama jafngildisflokki en ekki
öfugt. Þetta á þó væntanlega bara við um þá sem hafa svokallað brag -
eyra. Það er reyndar ekki auðskýrt fyrirbæri en þó er staðreynd að sumir
eiga auðvelt með að heyra hvað stuðlar saman og hvað ekki, hvenær
stuðlar standa á réttum stað og hvenær ekki en aðrir gera sér enga grein
fyrir þessu. Þessi tilfinning hefur síast inn í þá sem hafa brageyra án
þess að þeim hafi verið kennt nokkuð um þetta. Trúlega fer þeim nú
fækkandi sem hafa brageyra. Ágæta lýsingu á eðli brageyrans og mikil-
vægi þess má lesa hjá Heimi Pálssyni (2006:39). Af henni má ráða að
það að heyra og hlusta á hefðbundinn kveðskap, jafnvel læra hann utan
að, skapi þessa tilfinningu og bein kennsla komi þar ekkert við sögu.20
Stuðlar, hefðarreglur, hljóðkerfi 107
19 Hér má hins vegar nefna að í færeysku koma hálflokhljóðin [ʧh, ʧ] ekki bara fyrir
þar sem framgómun uppgómmæltra lokhljóða verður (eða hefur orðið) heldur líka í orðum
þar sem ritað er tj- (tjaldur) og dj- (djór ‘dýr (no.)’). Miðað við þá tilgátu um stuðlun sem
lýst er hér framar gæti þetta valdið því að hálflokhljóðin stuðluðu ekki við /k, g/ í fær-
eysku. Því miður er örðugt að prófa það því að Færeyingar hafa að mestu týnt niður
hefðbundinni stuðlasetningu og þar með brageyra.
20 Brageyrað, eða tilfinning fyrir stuðlum, er líka til umræðu í nýlegum bragfræðirit-
um, svo sem doktorsritgerð Ragnars Inga Aðalsteinssonar (2010:59–61) og bragfræðiriti
Kristjáns Árnasonar (2013:176 o.áfr.), eins og yfirlesari bendir á. Þar kemur þó að sumu
leyti fram meiri trú á lærðar reglur en hjá Heimi.