Íslenskt mál og almenn málfræði - 2014, Blaðsíða 132

Líkt og í raddmálum eru til ólík málsnið í táknmálum og geta málhafar
ÍTM breytt máli sínu eftir aðstæðum. Sumir málhafar virðast frekar nota
táknin OG, EN og EÐA í óformlegu tali en beita fremur hinum aðferð -
unum í formlegra tali. Þetta getur einnig verið öfugt. Notkun þessara
aðaltenginga fer þó ekki eftir málsniði hjá öllum málhöfum því sumir
beita sömu aðferð sama hvert tilefnið er.
Málhöfum ÍTM er gjarnan skipt í þrjá hópa eftir aldri: elstu, mið- og
yngstu kynslóðina. Oft er talað um að elstu kynslóðinni tilheyri fólk sem
fætt er fyrir árið 1960. Miðkynslóðinni tilheyrir fólk sem fætt er á árunum
1960–1978 en árið 1964 og árin þar í kring fæddist mesti fjöldi heyrnar-
lausra barna hér á landi.13 Yngstu kynslóðinni tilheyrir fólk sem fætt er eftir
árið 1978. Hóparnir skarast eitthvað og eru ártölin einungis til við miðunar.
Málhafar af öllum kynslóðum virðast geta notað táknin OG, EN og EÐA
þegar sérstök áhersla er lögð á aðaltengingarnar í setningum en notkun
tákn anna er áberandi meiri í máli yngstu kynslóðarinnar. Lík legasta skýr -
ingin á þessu er sú að ólíkar kennsluaðferðir í kennslu heyrnarlausra barna
hér á landi höfðu áhrif á mál þeirra og þar af leiðandi orðasafn ÍTM.
4. Orðsifjar táknanna OG, EN og EÐA og viðhorf til þeirra
Hvert táknmál á sér nágrannaraddmál og verða táknmálin fyrir áhrifum
frá þeim (sjá t.d. Lucas o.fl. 2001). Íslenska og ÍTM eru nágrannamál og
áhrif íslensku á ÍTM eru vel þekkt (sjá t.d. Rannveigu Sverrisdóttur
2005). Táknmál hafa ekkert ritmál og nota heyrnarlausir því ritmál ná -
grannaraddmála sinna. Flestir döff Íslendingar hafa því ÍTM sem sitt
fyrsta mál og íslenska ritmálið sem annað mál (sjá Rannveigu Sverris -
dóttur 2005 og Lög nr. 61/2011 um stöðu íslenskrar tungu og íslensks
táknmáls, 7. júní). Þótt bæði málin séu mál döff fólks eru íslenskuáhrif í
ÍTM að margra mati talin óæskileg. Margir tengja þessi áhrif við þær
kennslu aðferðir sem notaðar voru við kennslu heyrnarlausra barna hér á
árum áður. Þessar kennsluaðferðir voru annars vegar undir formerkjum
Raddmáls stefn unnar (e. Oralism) og hins vegar Alhliða tjáskipta (e. Total
Communi cation). Raddmálsstefnan var allsráðandi í kennslu heyrnar-
lausra barna í heiminum allt fram á 7. og 8. áratug síðustu aldar og
Alhliða tjáskipti tóku við af Raddmálsstefnunni í kringum árið 1980 hér
Elísa Guðrún Brynjólfsdóttir og Kristín Lena Þorvaldsdóttir132
13 Ástæða þess er faraldur rauðra hunda sem olli m.a. heyrnarleysi eða heyrnar-
skerðingu barna sem fæddust á þessum árum (Skýrsla nefndar samkvæmt lögum nr.
26/2007. Áfangaskýrsla nr. 1 2009:115).