Íslenskt mál og almenn málfræði - 2014, Page 41

(44)a. þegar það birtir af degi fara þeir að athuga aðstæður
b. þótt það fréttist af einhverjum sem var dauðvona
c. það munaði litlu að það skapaðist full þjóðareining
d. litla kytru uppi á lofti þar sem það var sími á borði
(45)a. ?*eitt af því sem menn eru sammála um að það hafi átt sér stað
c. *það sem ég óttaðist mest að það mundi verða mér til falls
e. *sumt af því sem hún sagði efaðist hann um að það hefði nokkurn
tíma átt sér stað
(46)a. *?hver haldið þið að það hafi staðið á tröppunum
b. *hver heldurðu að það finni nokkurn við apótekið?
c. *umgengnin við afa hennar og ömmu held ég að það hafi skipt
miklu máli
Eins og þarna má sjá er leppurinn valfrjáls í ópersónulegu setningunum
en í setningum með framfærðum NL er mjög erfitt eða útilokað að koma
honum við (sjá einnig umræðu hjá Maling og Zaenen 1978, Maling
1980:190, Zaenen 1980 og Eiríki Rögnvaldssyni og Höskuldi Þráinssyni
1990). Þessi gögn skapa tvenns konar vandamál fyrir greiningu sem gerir
ráð fyrir að stílfærð orð og liðir af hvaða tagi sem er gegni sama hlutverki
og leppurinn, þ.e.a.s. að gáta hljóðkerfisþætti í frumlagsplássinu (Holm -
berg 2000). Annars vegar höfum við séð að frumlagsplássið getur staðið
autt (valfrjáls stílfærsla og leppinnskot). Hins vegar kemur í ljós að í
sumum tilvikum er hægt að beita stílfærslu og leppinnskoti jöfnum hönd-
um en í öðrum tilvikum ekki.
Hér höfum við séð fjölmörg dæmi um stílfærslu í ýmsum tegundum
aukasetninga. Athygli vekur að lh.þt. er í meirihluta stílfærðra orða í til-
vísunarsetningum en atviksorð eru langstærsti hluti stílfærðu orðanna í
að-setningum. Einnig er athyglisvert að mörg dæmi um stílfærslu hafa
einkenni fastra orðasambanda og í sumum slíkum tilvikum er óstílfært
tilbrigði vafasamt eða jafnvel ótækt. Við athugun á samspili það-innskots
og frumlagseyðu í mismunandi tegundum aukasetninga kom í ljós að
leppurinn er misjafnlega mikilvægur, ef svo má segja. Í að-setningum með
frestuðu (óákveðnu) frumlagi er erfitt eða ómögulegt að sleppa honum en
í spurnarsetningum tengdum með hvort, tilvísunarsetningum og ýmsum
atvikssetningum er hann aftur á móti valfrjáls. Leit að setningum með
ófyllt frumlagspláss á undan persónubeygðri sögn skilaði talsvert mörg-
um dæmum um ýmsar ópersónulegar setningar og skýringarsetningar
Um stílfærslu og skyld orðaraðartilbrigði í íslensku og færeysku 41