Íslenskt mál og almenn málfræði - 2014, Síða 74

Íslenskt mál og almenn málfræði - 2014, Síða 74
3.2 Rætur blönduðu setningagerðarinnar Þegar sýnast og virðast taka með sér ótengdar frum lags lausar nafn háttar - setningar eins og í (47) er frum lag móðursetningarinnar ættað úr frum - lagssæti aukasetningar eins og sýnt er í (48b). Tengdar frumlags lausar nafn háttar setningar eins og (46d), og (11)–(15) hér að framan, er þá hægt að leiða út með sams konar lyft ingu úr tengdum nafnháttar setn ingum með frum lagi, blönduðu setningagerðinni, eins og (55a–b) sýna: (55) a. ___ virðist [að hún vera rík]. b. Húni virðist [að ti vera rík]. Samkvæmt þessu eru tengdu frumlagslausu nafnháttarsetningarnar eins og (46d)/(55b) í raun bara ein birtingarmynd blönduðu setningagerðar- innar þar sem nafnháttar setn ingin hefur frumlag. Frumlagslyftingin er til í málinu hvort eð er, og tengd ar frum lags lausar nafnháttarsetningar eins og (55b), og (11)–(15), verða til við það að henni er beitt á tengdar nafnháttarsetningar með frumlagi eins og (55a), sem líka voru til í mál- inu á þessum tíma eins og (9)–(10) sýna. Upphaf, blóma skeið, hnign un og land fræði leg dreifing beggja setn ingagerða fer líka nokkurn veginn saman. Þrátt fyrir yfirborðsmun er því enginn vafi á að tengdar nafn háttar - setningar með sýnast og virðast eru af sama toga hvort sem þær hafa að geyma frum lag eða ekki. Og raunar tel ég að tengdu frumlagslausu nafn- háttarsetningarnar, sem og breytingar á merk ingu og notkun sagnanna sýnast og virðast, séu forsenda fyrir tilurð blönduðu setn inga gerðarinnar. Í fornu máli má finna örfá dæmi þar sem sýnast og virðast taka með sér tengda frum lags lausa nafnháttarsetningu: (56) En ef mér sýnist að veita þér lið þá munum við vel mega tala um það síðar. Brennu-Njáls saga, Íslendinga sögur (1985–1986:266) (57) að allsvaldandi guð virtist að líta miskunnaraugum á þann lýð er Ísland byggði. Þiðranda þáttur, Íslendinga sögur (1985–1986:2255) En þótt sýnast og virðast séu frumlagslyftingarsagnir í nútímamáli eins og sýnt er í 3.1 finnast engin dæmi sem sýna ótvírætt fram á frumlagslyftingu með þessum sögn um í fornu máli. Í (56) og öðrum setningum með sýnast er aukafallsfrumlag fyrir hendi í móðursetningunni og frum lags lyfting Eiríkur Rögnvaldsson74
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140
Síða 141
Síða 142
Síða 143
Síða 144
Síða 145
Síða 146
Síða 147
Síða 148
Síða 149
Síða 150
Síða 151
Síða 152
Síða 153
Síða 154
Síða 155
Síða 156
Síða 157
Síða 158
Síða 159
Síða 160
Síða 161
Síða 162
Síða 163
Síða 164
Síða 165
Síða 166
Síða 167
Síða 168
Síða 169
Síða 170
Síða 171
Síða 172
Síða 173
Síða 174
Síða 175
Síða 176
Síða 177
Síða 178
Síða 179
Síða 180
Síða 181
Síða 182

x

Íslenskt mál og almenn málfræði

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Íslenskt mál og almenn málfræði
https://timarit.is/publication/832

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.