Íslenskt mál og almenn málfræði - 2014, Page 100

Spurningin er hins vegar hvort það hljóðkerfisfræðilíkan sem miðað er við
leyfi þess háttar greiningu, þ.e. hvort hún er ekki of óhlutstæð (abstrakt)
til þess að unnt sé að sætta sig við hana. Haukur virðist reyndar almennt
vera þeirrar skoðunar að hvorki sé gagn að óhlutstæðri hljóðkerfisfræði né
heldur hefðbundinni hljóðkerfisfræði í anda formgerðarstefnunnar til að
skýra bragfræðileg fyrirbæri í íslensku. Þetta kemur t.d. skýrt fram í
ensku samantektinni í ritgerðinni, en þar stendur m.a. þetta (2013a:355):11
A significant methodological result is that abstract analysis in terms of
underlying segments is not necessary to explain any phenomenon in Ice -
landic poetry. Structuralist theories of a special relationship between pho -
nemes whose opposition is neutralized in some positions also fail to find
support. More promising are explanations in terms of poetic traditions and
surface-true similarity.
Hér er Haukur í raun og veru að segja m.a. að annaðhvort hljóti þau hljóð
sem stuðla saman að vera (nokkurn veginn) eins „á yfirborðinu“ (þ.e. í
framburði) eða þá að það megi stuðla þau saman samkvæmt gamalli hefð
þótt þau séu (orðin) ólík í framburði. Eins og áður segir hlýtur þessi
afstaða að kalla á býsna almennt endurmat á heimildagildi kveðskapar að
því er hljóðbreytingar varðar. Þess vegna er ástæða til að velta þessu nánar
fyrir sér.
Í þessu sambandi er vert að rifja upp ýmsar staðreyndir um framgóm-
un í íslensku. Hvers eðlis er hún og hvaða máli skiptir eðli hennar varð -
andi skýringar á samstuðlun framgómmæltra og uppgómmæltra lok-
hljóða? Allt frá því að Kristján Árnason (1978) vakti athygli á ýmsum
flækj um sem varða framgómun í íslensku nútímamáli hafa íslenskir og
erlendir fræðimenn öðru hvoru glímt við þessa spurningu og það er óþarft
að rekja alla þá umræðu hér. Haukur bendir á sumar flækjurnar þegar
hann skoðar ólíkar leiðir til að skýra samstuðlun framgómmæltra og upp-
gómmæltra lokhljóða (2013a:57 o.áfr.), en í þeirri umræðu beinist athyglin
kannski um of að þáttum sem líklega skipta engu máli í þessu sambandi.
Skoðum það aðeins í næsta kafla.
Höskuldur Þráinsson100
11 Ég þakka yfirlesara fyrir að benda mér á þessa gagnorðu samantekt Hauks á meg-
inniðurstöðu ritgerðarinnar.