Íslenskt mál og almenn málfræði - 2014, Page 129

málhafar nota líkamsfærslur til að
tengja saman setningarliði halla þeir
líkama sínum til hliðanna, þ.e. þeir
færa efri hluta líkamans úr hlut-
lausri stöðu til hægri eða vinstri eða
frá hægri til vinstri.6 Við myndun
setningarinnar ʻJón borðaði epli og
appelsínuʼ hallar táknari (e. signer)
líkama sínum til hægri eða er í hlut-
lausri stöðu þegar hann táknar JÓN
BORÐA EPLI en hallar sér síðan til
vinstri þegar hann myndar táknið APPELSÍNA (sjá mynd 1). Þessi færsla
gegnir því hlutverki aðaltengingarinnar og.
Sams konar færsla verður á milli setningarliða í setningunum ̒ Jón borðar
ýmist epli eða appelsínurʼ og ʻJón borðar epli en ekki appelsínurʼ en svip-
brigði og samhengi geta greint ólíka merkingu setninganna að. Ef fleiri en
tveir setningarliðir eru tengdir saman í setningu fjölgar líkamsfærslum.
Við myndun setningarinnar ̒ Jón borðar epli og appelsínur en Gunna borðar
banana og perurʼ eru líkamsfærslurnar allnokkrar. Ein líkamsfærsla tengir
saman epli og appelsínur, önnur tengir saman banana og perur og sú þriðja
tengir aðalsetningarnar tvær saman.
Líkamsfærslu er einnig hægt að nota á sama tíma og fingraraðhólf en
fingraraðhólf er einnig hægt að nota án líkamsfærslna. Þegar málhafar
nota fingraraðhólf til að tengja saman setningarliði nota þeir vísifingur
virku handar (e. dominant hand) til að benda á fingur óvirku handar
(e. non-dominant hand).7 Fingraraðhólf eru aðeins mynduð á óvirku hendi
táknara og stendur hver fingur fyrir eitt vísimið (e. referent). Svokallað 3-
handform væri því notað fyrir þrjú vísimið en 4-handform fyrir fjögur
vísimið (sjá handform á mynd 2 á næstu síðu).8
Táknari bendir yfirleitt fyrst á þumalfingur, þá vísifingur og svo koll
af kolli, allt eftir fjölda vísimiða.9 Við myndun setninga á borð við ʻJón
Að tengja saman epli og appelsínur 129
Mynd 1: EPLI og APPELSÍNA.
6 Einhverjir málhafar gætu þó farið frá vinstri til hægri. Hlutlaus staða er hvorki til
vinstri né hægri.
7 Virka höndin er vanalega hægri hönd rétthentra en vinstri hönd örvhentra. Óvirka
höndin er hin hönd táknara. Hugtökin vísa í það að ef aðeins önnur höndin hreyfist er það
sú virka.
8 Mynd 2 er birt með góðfúslegu leyfi eigenda, Samskiptamiðstöð heyrnarlausra og
heyrnarskertra.
9 Ef vísimið eru fjögur byrjar táknari á að benda á vísifingur.