Íslenskt mál og almenn málfræði - 2014, Page 149

um rannsóknum nútímans nauðsynlegt að leita sérkenna. Þessu er fylgt hér. En
við slíka leit er þó nauðsynlegt að beita eins hlutlægum og heiðarlegum aðferðum
og unnt er þótt vissulega verði aldrei fram hjá því komist að slík leit sé að ein-
hverju leyti byggð á geðþótta rannsakandans, smekk hans, vali og skoðunum.
Slíkt er eðli en um leið styrkur eigindlegra rannsókna. Styrkur þeirra felst í því
að innsæi rannsakandans og heildarmynd hans af rannsóknarefninu fær þá notið
sín til fulls, rannsókninni til eflingar.
Leitað var í þessum miðlum á skipulegan og markvissan hátt að dæmum um
mismunandi sérkenni á íslensku íþrótta málfari í fjölmiðlum, sérkenni sem líta
mætti á sem frávik frá almennri málnotkun. Greiningarlykillinn eða gátlistinn
sem notaður var innihélt tæplega 70 greiningaratriði af ýmsum sviðum málfars-
greiningar. Stílbrögð og stílfræðileg atriði (t.d. dramatísering, ýkjur, samlíkingar —
hvaðan?, myndhvörf — hvaðan?, þversagnir, stuðlasetning, rím, tvíræðni, stæling
— á hverju? og vísun — í hvað?) voru nítján, orðfræðilegir þættir tuttugu (m.a.
nýyrði m/gömlum stofni, samsett nýyrði, tökuþýðingar, nýmerkingar, töku-
merkingar, tökuorð — hvaðan?, slettur — hvaðan?, tískuorð og merkingarrík
orð), beygingarleg atriði tólf (þar á meðal sambeyging og beyging einstakra
orðflokka), framburðarþættir sex (t.d. áherslur, tónar, hljómfall og sérstök mál-
hljóð), önnur hljóð (aðallega tengd tilfinningum) átta. Þá var litið til setning-
arfræðilegra þátta eins og orðaraðar og líkamstjáning skoðuð. Sérkennin sem
þannig fundust voru skráð í excel-skjal, nægilega mörg af hverju til að fullvissa
sig um að hér væri raunverulega um að ræða sérkenni á íþróttamálfari fjölmiðla.
Þessi sérkenni voru síðan flokkuð og bundin í stærri þemu sem að lokum gáfu
ákveðnar niðurstöður.
Langskýrasta einkenni íþróttamálfars eins og það kemur fram í gögnunum er
skv. þessari greiningu ýkt orðafar. Ýkjurnar eiga einnig stóran þátt í öðrum helstu
einkennum málfarsins, þ.e. nýjungum í máli og í myndmáli eða skáldmáli íþrótta-
málfars. Óhætt er að segja að þær séu aðal einkenni þessa mál fars og geri það að
sér stöku málsniði, öllum öðrum mál sniðum ólíkt.
Annað megineinkenni íþróttamálfars fjölmiðlanna eru nýj ung ar í máli. Sumir
mundu vafalaust tala um þær sem villur en í slíkri hug taka notkun er fólginn
ákveðinn dómur sem liggur utan markmiða þessarar rannsóknar. Hér er um að
ræða frávik frá við tekn um venjum sem óvarlegt er að staðhæfa að séu alltaf mis-
tök. Þau geta þvert á móti oft verið úthugsuð stílbrögð til að gæða textann lífi og
draga að honum athygli þeirra sem lesa eða hlusta. Það styður þessa skýringu að
texti fjölmiðlanna er gjarnan saminn og settur fram af þjálf uðum textagerðar -
mönn um í blaðamannastétt sem kunna góð skil á reglum og viðmiðum máls ins.
Þriðja megineinkenni íþróttamálfarsins er skáldmál, þ.e. stuðlar, rím og orða -
leikir hvers konar, myndmál og vísanir í til dæmis bókmenntir og trú, átök, her-
mennsku, ofbeldi og afbrot og loks náttúruna, náttúruöflin og dýralífið. Þetta
ein kenni sýnir mætavel að skáldmál lifir góðu lífi í huga fólks og sýnir einnig að
íþrótta fréttamenn vanda sig við textagerð sína.
Tilfinningar í íþróttamálfari fjölmiðla 149