Íslenskt mál og almenn málfræði - 2014, Síða 157

Ritdómar
Yfirlitsrit
Höskuldur Þráinsson og Matthew Whelpton (ritstjórar). 2013. Chomsky —
Mál, sál og samfélag. Hugvísindastofnun og Háskólaútgáfan, Reykjavík. 385 bls.
Árið 2011 bauð Háskóli Íslands sex viðurkenndum fræðimönnum af ýmsum
fræðasviðum að halda svonefnda öndvegisfyrirlestra í tilefni af aldarafmæli skólans.
Á vegum Hugvísindasviðs Háskóla Íslands kom bandaríski málvísinda maður inn og
stjórnmálarýnirinn Noam Chomsky og hélt tvo fyrirlestra, annan um málvísindaleg
efni og hinn um alþjóðastjórnmál. Það var ekki að ástæðulausu sem Noam Chomsky
var fenginn til að halda öndvegisfyrirlestur Hugvísinda sviðs en hann hefur haft
gífur leg áhrif með skrifum sínum, eins og mikill fjöldi tilvitnana í rit hans innan
málvísinda, hugrænnar heimspeki, sálfræði, stjórnmálafræði og stjórnmálaheim-
speki vitnar um. Skrif hans eru annars vegar innan málvísinda og fjalla um hug-
myndir og kenningar hans varðandi málkunnáttuna og hins vegar af pólitískum
toga þar sem hann heldur uppi margvíslegri gagnrýni á vestrænt samfélag. Þessari
bók er ætlað að varpa ljósi á áhrif Chomskys á þessum tveimur sviðum, eins og segir
í inngangi (bls. 11), og er það gert með 17 greinum eftir 16 fræðimenn, þar á meðal
fyrirlestrunum tveimur sem Noam Chomsky flutti við Háskóla Íslands. Greinarnar
eiga annars rætur að rekja til málstofu eða námskeiðs sem haldið var í tengslum við
komu Chomskys og fjallaði um fræðimanninn og hugmyndir hans.
Bókinni er skipt í tvo hluta sem hvor um sig hefst á fyrirlestri Chomskys.
Fyrri hlutinn ber yfirskriftina „Maður, mál og sál“ þar sem fjallað er í tólf grein-
um um kenningar Chomskys í málvísindum og þau áhrif sem þær hafa haft innan
málvísinda og sálfræði. Eins og fyrr segir hefst bókarhlutinn á fyrirlestri Chomskys
sem var hluti af fyrrnefndu námskeiði og ber heitið „The Generative Enterprise:
Its Origins, Goals, and Prospects“. Þar fjallar hann um málkunnáttufræðina, fyrst
um upphaf hennar á sjötta áratugnum og síðan helstu áherslur; um innra málið
og algildismálfræðina, hinn sameiginlega innri líffræðilega búnaði sem innra
málið byggist á. Hann fjallar um naumhyggjustefnuna sem er tilraun til að skýra
lögmál algildismál fræðinnar og um endurkvæmni, það einkenni tungumálsins að
geta nýtt takmark aðan fjölda eininga til að búa til og skilja ótakmarkaðan fjölda
setninga eða segða. Loks færir hann rök fyrir því að tungumálið hafi ekki þróast
sem samskiptatæki heldur orðið það síðar eftir að hinn nauðsynlegi hugbúnaður
varð skyndilega til við stökkbreytingu.