Íslenskt mál og almenn málfræði - 2015, Blaðsíða 22

(24)a. *Jón elskaði konuna sína á fjórum árum.
b. Jón elskaði konuna sína í fjögur ár.
Þær eru líka ótækar með ákvæðum sem vísa til þess að eitthvað hafi gerst
á augnabliki (hér á # að tákna að tiltekin merking sé ótæk en ekki setn-
ingin almennt):
(25) #Jón elskaði konuna sína klukkan þrjú.
Setningin í (25) getur ekki haft þá merkingu að Jón hafi elskað konuna
sína akkúrat klukkan þrjú en hvorki eina mínútu í eða eina mínútu yfir,
þ.e. augabragðgsmerkingin er ótæk. Því gæti setningin í (25) eingöngu
verið tilvísan í að á þessum ákveðna tíma, klukkan þrjú, hafi Jón elskað
konuna sína og ekkert bendi til þess að það ástand hafi ekki einnig varað
klukkan tvö eða klukkan fjögur til dæmis.
Ástand er líka einsleitt, eins og kemur fram í skilgreiningu Brintons.
Það þýðir að hver tímapunktur er eins og ljósmynd af ástandinu á hverj-
um tíma.15 Tökum sem dæmi setningu eins og (26):
(26) Jón elskar konuna sína.
Við höfum enga ástæðu til þess að ætla að sú ást endist ekki eða að breyting
verði á. Samkvæmt Dowty (1979:71) er hægt að ákveða hvort staðhæfingar
sem innihalda ástandssagnir séu sannar eða ósannar með tilvísan í einn tíma-
punkt og við getum því valið hvaða tímapunkt sem er frá því að Jón varð ást-
fanginn af konunni sinni og á hverjum þeirra elskar Jón konuna sína. Þetta
þýðir líka að ef ég segi (26) felur það í sér að Jón elskar kon una sína núna.
Berið þetta saman við dæmigerða setningu með at burðar sögn eins og (27):
(27) Jón borðar fisk.
Setningin í (27), sem er í einfaldri nútíð, fær einhvers konar almenna merk-
ingu, þ.e. að Jón borði fisk svona þegar hann býðst. Hann þarf hins vegar
ekki að vera að borða hann akkúrat núna. Til þess að láta það í ljós þurfum
við framvinduhorf af einhverju tagi, sem má þá t.d. tjá með vera að:
(28) Jón er að borða fisk.
Um atburði og atburðarsagnir verður nánar fjallað í næsta kafla.
Kristín M. Jóhannsdóttir22
15 Ítarlega umfjöllun um ástandssagnir og hvað greinir ástandssagnir frá atburðarsögn-
um (þ.e. hinum verknaðargerðunum) má finna hjá Höskuldi Þráinssyni (2005:486–495)
og Kristínu M. Jóhannsdóttur (2011:36–39).