Íslenskt mál og almenn málfræði - 2015, Blaðsíða 24

(31) a. Jón borðaði af kappi.
b. *María datt af kappi.
c. *Barninu líkaði vel við matinn sinn af ásettu ráði.
Nokkur próf má þó nota til þess að flokka sagnir eftir verknaðargerðum.
Ákveðin tímaákvæði geta t.d. sagt til um það hvort atburður hafi ákveðinn
lokapunkt eða ekki; atburðir sem ekki hafa sérstakan lokapunkt ganga vel
með tímaákvæðum eins og í X mínútur en illa með tímaákvæðinu á X mín-
útum. Þessu er hins vegar öfugt farið hjá atburðum sem krefjast sérstaks
lokapunkts.
(32)Athöfn
a. Jón horfði á sjónvarp í tíu mínútur.
b. *Jón horfði á sjónvarp á tíu mínútum.
(33) Árangur
a. *Jón borðaði brauðið sitt í tíu mínútur.
b. Jón borðaði brauðið sitt á tíu mínútum.
Athugið að bæði þessi tímaákvæði ganga einungis með atburðum sem taka
tíma; þeir ganga ekki með augabragðsatburðum eins og að vinna hlaup eða
deyja:16
(34)a. *Jón vann hlaupið í tíu mínútur.
b. *Jón dó á tíu mínútum.
Þessi próf verða notuð í eftirfarandi köflum til þess að sýna hvernig
atburðirnir og þar með atburðarsagnirnar greinast í frekari undirflokka.
Það er hins vegar mikilvægt að taka fram að þótt við tölum um atburðar-
sagnir væri líklega réttara að tala um atburðarsagnliði því eiginleikar þess-
ara mismunandi undirflokka eru ekki einfaldlega lexíkalskt fyrirbæri tengt
ákveðnum sögnum heldur hefur samsetning sagnliðarins áhrif á þá, t.d.
hvers eðlis andlagið er. Þetta er sérstaklega mikilvægt þegar við greinum
Kristín M. Jóhannsdóttir24
16 Athugið að þegar við segjum setningar eins og Jón vann hlaupið á tíu mínútum eða
Jón dó í tíu mínútur þá notum við sagnirnar ekki lengur sem augabragðssagnir heldur sem
sagnir sem vísa til einhvers sem tekur tíma. Ef Jón vann hlaupið á tíu mínútum vísa þessar
tíu mínútur til hlaupsins í heild, frá því það hófst og til þess tíma þegar Jón kom fyrstur
yfir marklínuna. Ef Jón dó í tíu mínútur erum við ekki að tala um tímann sem það tók Jón
að deyja heldur er gefið í skyn að tíminn frá því hjarta Jóns hættir að slá og þar til það byrjar
að slá aftur sé tíu mínútur.