Íslenskt mál og almenn málfræði - 2015, Blaðsíða 163

þeirras hofdingia“ (232.22). Hér er hugmyndin um miðlágþýsk áhrif frá frum-
textanum sennilegri. Í miðlágþýsku er stofninn er- einnig notaður sem eignarfor-
nafn sem beygist eins og lýsingarorð og má vel hugsa sér að frumtextinn hafi
stöku sinnum getað tælt lúinn eða ógætinn þýðanda til að þýða miðlágþýskan
setningarlið eins og eres (leven) kindes/sones með hennars (ljúfa) barns/sonar á
íslensku, ekki síst ef þýðandinn hefur verið vanur þýsku.9
5.2 Orðmyndirnar eigina og eiginar
Önnur athugasemdin tengist einnig Reykjahólabók og lýtur að atriði sem Katrín
telur til marks um norsk áhrif en sem mér þykir fremur benda til áhrifa frá hinum
miðlágþýska frum text a. Það á við um það sem Katrín kallar „óvæntan ósaman -
dreginn stofn“ lýsingar orðsins eigin(n), t.d. orðmyndina eiginar (bækur) í nefni-
falli fleirtölu, kvenkyni, sem 12 dæmi eru um í Reykja hóla bók (bls. 521, 553).
Frekar hefði mátt búast við óbeygðri mynd, eigin (bækur) eins og í nútímamáli,
eða þá beygðu myndinni eig_nar (bækur) þar sem sérhljóðið i er fellt brott — sú
mynd var að vísu sára sjald gæf (sbr. bls. 529). Eitt dæmi er þekkt um slíka ósam-
andregna orðmynd í íslenskum textum fyrir 1500 og það er í áðurnefndri Guð -
mundar sögu biskups, frá miðri 14. öld (bls. 519, 521): (fyrir) eigina (óhlýðni)
(GBpD 76.19, handrit frá 1350–1365).
Auk þessa íslenska stak dæmis bendir Katrín á að til er dæmi um sambærilega
ósamandregna orðmynd í þágu falli fleirtölu, kvenkyni, í norskum lagatexta frá
14. öld: (með) eiginum (konum manna) (ONP 3 2004:647) (bls. 521).
Með hliðsjón af þessu tvennu, norskum áhrifum í Guðmundar sögu og dæm-
inu í norska lagatextanum, ályktar Katrín að það sé „vel hugsanlegt að dæmi um
ósamandreginn stofn hjá Birni Þorleifssyni og í Guðmundar sögu séu dæmi um
norsk áhrif“ (bls. 554). Björn þessi, sem þarna er nefndur, er talinn þýð andi text-
ans í Reykjahólabók, sem fyrr segir.
Þetta verður að teljast djörf ályktun dregin af litlu efni, þ.e. einu dæmi í
Guðmundar sögu og einu dæmi í norsku fornbréfi. Og þegar skoðuð eru mið lág -
þýsk dæmi sem Katrín tekur á bls. 548 (nmgr. 86) renna tvær grímur á lesandann.
Dæmin eru í dönsku bréfi frá fyrsta áratug 15. aldar. Bréfið er á miðlágþýsku og
Katrín sýnir þessi dæmi um miðlágþýsku orðmyndina sem mundi vera hliðstæð
við eigin í íslensku (ef rétt er skilið þá eru tólf dæmi um mlþ. egene í þessu bréfi):10
a. in zyneme egene hus ‘i hans eget hus’
b. in myner vrowen egen holte ‘i min frues egen skov’
c. van myner vrouwen eghene graze ‘fra min frues eget græs’
d. uppe sinem eghenen ackere ‘på hans egen mark’
Um doktorsritgerð Katrínar Axelsdóttur 163
9 Ég þakka Jóni Axel Harðarsyni fyrir þetta dæmi sem og fyrir samræðu eftir vörn
um efni þessa kafla.
10 Dönsku þýðingarnar eru líka í neðanmálsgreininni.