Íslenskt mál og almenn málfræði - 2015, Blaðsíða 170

andi; textinn er nefnilega langoftast rétt eins og við er að búast í riti frá þessum
tíma. Ég notaði Reykjahólabók mikið (hún er heimild í öllum athugununum sex)
enda er hún mörgum kostum búin. Textinn er feikilega langur, þýðandi/skrifari
er þekktur og ritið er frá mjög forvitnilegu skeiði málsögunnar. Útgáfan er þar að
auki traust. En mér fannst líka sjálfsagt að setja í formála fyrirvara um gildi ritsins
sem málheimildar; þetta er þýðing,12 þýðandinn dvaldist um tíma erlendis og
þarna er vissulega ýmislegt sem vekur furðu. Það hvarflaði aldrei að mér að sleppa
Reykjahólabók eða fela niðurstöður úr henni í viðauka eða hafsjó neðanmáls-
greina. Vitnisburður Reykjahólabókar stingur í mínum athugunum sjaldan í stúf
við það sem sjá má í öðrum ritum frá svipuðum tíma. En þau tilvik (ósamand-
regnar myndir eignarfornafna og lýsingarorðsins eigin(n)) eru forvitnileg og
bjóða upp á umræðu,13 og mér finnst einmitt heppilegt að hafa þau sýnileg og í
samhengi við annað en ekki falin í viðauka eða neðanmáls.
Guðmundar sögu Arngríms Brandssonar notaði ég reyndar ekki mikið því að
útgáfan er ekki mjög áreiðanleg. Sagan var aðeins orðtekin vegna athugunarinnar
í II. kafla og aðeins vegna sumra breytinganna, breytinga þar sem ólíklegt var að
orðmyndum hefði verið breytt í útgáfu. En sagan er nefnd í fleiri köflum því að
ég styðst líka við dæmasafn fornmálsorðabókarinnar í Kaupmannahöfn og þaðan
bætast við dæmi. Í Guðmundar sögu má finna ýmis norsk einkenni. Jón Þorkels -
son (1874) tengdi þau dvöl Arngríms í Noregi og mér finnst sjálfsagt að taka
undir þá hugmynd. Þegar Guðmundar saga er fyrst nefnd í II. kafla (bls. 179) slæ
ég hins vegar varnagla. Talið er að sagan hafi upphaflega verið skrifuð fyrir er -
lenda lesendur þótt latínutexti hafi ekki varðveist. Þótt Arngrímur hafi samið
sög una á latínu er ekki víst að hann hafi sjálfur snúið sögunni á íslensku. En sé
Arngrímur ekki höfundur íslenska textans dugir að sjálfsögðu ekki að tengja
norsk einkenni textans við dvöl hans í Noregi. Umrædd einkenni textans geta
samt stafað af norskum áhrifum. Eitt þessara einkenna er óumdeilanlega ættað úr
norsku (myndin þessur (þessor)) og hin gætu verið það líka. Ef einkennin verða
ekki rakin beint til Arngríms má samt sem áður rekja þau til norskra áhrifa; sagan
er rituð í skrúðstíl og í slíkum ritum eru norsk einkenni nokkuð áberandi.
Katrín Axelsdóttir170
12 Þýðingar eru auðvitað alltaf dálítið vandmeðfarnar málheimildir. En ef þeim væri
sleppt væri á ýmsum tímabilum fátt um fína drætti. Það er t.d. erfitt að hugsa sér rann-
sóknir á málsögu 16. aldar án Nýja testamentis Odds og Guðbrandsbiblíu.
13 Þess háttar umræða hefði kannski stundum mátt vera ítarlegri. Veturliði nefnir hér
að framan að umræðan sé óljós þegar ég fjalla um ástæður ósamandregins stofns eignarfor-
nafna og lýsingarorðsins eigin(n) hjá þýðanda Reykjahólabókar. Ég segi að slíkar myndir
kunni að vera dæmi um einhverja almennari tilhneigingu hans til að halda tryggð við
tvíkvæðan stofn. Það sem ég á við er að kannski eru ósamandregnar myndir ekki bundnar
við eignarfornöfn og eigin(n), þetta kann að hafi komið fyrir í fleiri orðum hjá honum þótt
ég hafi ekki tekið eftir því í Reykjahólabók. Að segja eitthvað um ástæður slíkrar breyting-
ar myndi krefjast talsverðrar rannsóknar og hana hef ég ekki gert.