Íslenskt mál og almenn málfræði - 2015, Blaðsíða 184

katrín axelsdóttir
Svör við spurningum Guðrúnar Þórhallsdóttur
1. spurning
Það er rétt að orðið ritunartími er óheppilegt. En þegar ég kynni það fyrst til
sögunnar (bls. 48) segi ég reyndar að með því sé átt við þann tíma þegar rit voru
samin eða talin samin. Ég velti einhvern tíma fyrir mér að nota orðið samningar -
tími en fannst það ekki hljóma vel. Kannski hefði verið réttast að hafa orðið
ritunartími innan gæsalappa.
Hægt er að fara tvær leiðir við aldursröðun dæma í töflum, það má raða eftir
„ritunartíma“ eða tíma handrits. Báðar þessar leiðir hafa sína galla eins og ég
rek í formála bókarinnar. Og ég nefni líka að það er sama hvor leiðin er farin,
hina þarf alltaf að hafa til hliðsjónar. Þótt ég hafi valið að miða við „ritunartíma“
reyni ég í töflunum að sýna að ég lít einnig til tímasetningar handrita. Ef miklu
munar á „ritunartíma“ og aldri handrits (ef handrit er frá annarri öld) þá kemur
aldur handrits einnig fram í töflum, strax í næsta dálki. Og dæmum í nokkrum
ritum eða ritaflokkum (s.s. Sturlungu og fornaldarsögum þar sem miklu getur
munað á „ritunartíma“ og aldri handrits) er skipt eftir aldri í töflum; dæmi í
ungum handritum eru þá sýnd í sérstökum línum. Þessi háttur sýnir að hugs-
unin um aldur handrits er aldrei fjarlæg þótt ekki sé raðað eftir honum í töfl-
um.
Fyrst þegar ég fór að fást við dæmi í fornritum raðaði ég eftir „ritunartíma“
og hef haldið mig við þá leið síðan. Þessi leið gefur mér færi á að líta til aldurs
handrita líka, þetta virtist gefast ágætlega og mér finnst töflurnar læsilegar eins
og þær eru. Mér finnst t.d. kostur að í töflu sé rit eða textategund í forgrunni
(eins og oftast er raunin í mínum töflum) en ekki nafn sögu ásamt heiti eða safn-
marki handrits.21 En það er vafalaust misjafnt hvað fólki þykir aðgengilegt. Þar
sem mér fannst þessi röðun gefast vel sá ég aldrei ástæðu til að reyna annað.
Forsenda þess að hægt sé að raða í töflur á þennan hátt er að skrifarar tregðist
við að breyta orðmyndum í forriti sínu og handrit endurspegli þá (a.m.k. upp að
einhverju marki) þann tíma sem ritið er samið á. Ef ég væri að skoða hljóðsögu
hefði ég ekki þennan háttinn á því að skrifarar virðast frjálslegri með rithátt (sbr.
Harald Bernharðsson 1999:187–188).
21 Dæmi um slíka framsetningu, sjá Kjartan G. Ottósson 1992:187–188.