Íslenskt mál og almenn málfræði - 2015, Blaðsíða 36

til þess að koma á framfæri einhverjum þessara eiginleika með ástands-
sögninni.
Til þess að hægt sé að rökstyðja þessa kenningu verðum við fyrst að
ákvarða hverjir þessir atburðareiginleikar eru og síðan verðum við að sýna
fram á að ástandssagnir í framvinduhorfi hafi virkilega einn eða fleiri þeirra.
3.2 Atburðir
3.2.1 Dæmigerðir atburðareiginleikar
Í 2.3.3 var fjallað um flokkun atburða og sýnt fram á ýmiss konar grein-
armun. Sumir taka tíma en aðrir gerast á augnabliki, sumir hafa ákveðinn
lokapunkt en aðrir ekki, sumar atburðarsagnir taka með sér gerandafrum-
lag en aðrar ekki. Allir atburðir í þessum skilningi eiga það þó sameigin-
legt að fela í sér ákveðna þróun eða breytingu. Þegar við borðum köku
minnkar kakan smám saman um leið og við fyllum magann. Þegar við
brjótum glas breytist glasið frá því að vera heilt til þess að vera brotið. Um
er að ræða nokkurs konar afl eða kraft sem þarf til. Ástand felur ekki í sér
þess konar þróun. Við lítum á ástand sem óbreytanlegar og varanlegar
aðstæður þrátt fyrir að það geti vissulega breyst. Þróun eða breytileiki er
því ákveðinn eiginleiki á atburðum sem ástand hefur ekki. Ástandssagnir
vísa því til einhvers konar varanleika sem atburðarsagnir vísa ekki til,
enda felur ástand ekki í sér neinn sérstakan lokapunkt og ástandsagnir
færa ekki tímann áfram eins og atburðarsagnir. Berum saman eftirfarandi
setningar:
(58)a. Jón mætti kunningja sínum. Þeir heilsuðust og tóku tal saman.
b. Jóni var heitt. Honum leið illa og hann hafði áhyggjur af fram -
tíðinni.
Í (58a) höfum við þrjár atburðarsetningar sem lýsa röð atburða: Fyrst
mætir Jón kunningja sínum, síðan heilsast þeir og að lokum taka þeir tal
saman. Ástandssetningarnar í (58b) eru annars eðlis. Ekkert segir að Jón
hafi fyrst orðið heitt, svo farið að líða illa og að lokum haft áhyggjur af
framtíðinni heldur er eðlilegasti skilningurinn sá að þetta hafi allt skarast.
Þetta er vegna þessa að ástandssagnir vísa ekki í neins konar þróun og
gefa því hvorki til kynna breytingu né endalok ástandsins — þær eru
„varan legar“, ef svo má segja (eða öllu heldur ástandið sem þær vísa til).
Dæmigerður atburður inniheldur oftast nær einhvers konar stjórn
þótt svo sé ekki alltaf. Þetta á fyrst og fremst við um athafnir og árangur
Kristín M. Jóhannsdóttir36