Bændablaðið - 04.06.2020, Blaðsíða 30

Bændablaðið | Fimmtudagur 4. júní 202030
ÍSLAND ER LAND ÞITT
Breyting á atvinnuháttum í Fljótsdalshreppi:
Landbúnaður víkur fyrir aukinni ferðaþjónustu
Umtalsverðar breytingar hafa
átt sér stað í atvinnuháttum í
Fljótsdalshreppi í áranna rás.
Landbúnaður er þó enn aðal­
atvinnuvegur þeirra sem hafa
fasta búsetu í hreppnum árið
um kring.
Föst búseta er á um 20 jörðum
um þessar mundir, heimilisfólk á
hverjum og einum færra en áður
var og einbúar á um fjórðungi
byggðra bæja. Árið 2018 voru í
hreppnum 21 íbúðarhús með heils-
ársbúsetu og 5 hús án samfelldrar
búsetu. Íbúum hefur snarfækkað á
síðustu árum og eru þeir nú aðeins
74 talsins.
Færri sauðfjárbú
og engin kúabú
Í eina tíð voru stór sauðfjárbú í
Fljótsdalshreppi en öllu fé var
fargað vegna riðuveiki árið 1990.
Hættu þá margir að búa með
sauðfé og sneru sér að skógrækt,
ýmist sem aðal- eða aukabúgrein.
Skógrækt og vinnsla afurða hefur
að nokkru leyst sauðfjárbúskap
af hólmi. Innan við 5 þúsund
kindur eru nú í Fljótsdalshreppi.
Nautgriparækt og mjólkurfram-
leiðsla hefur þó orðið öllu harðar
úti, því að heita má að enginn
kúabúskapur hafi verið stund-
aður í hreppnum frá aldamótum.
Kornrækt er stunduð á einu býli en
fyrir fáum árum var korn ræktað á
8 til 9 ha lands.
Hrossarækt og tamningar eru
hins vegar stundaðar á flestum
bæjum, m.a. í tengslum við vaxandi
ferðaþjónustu og hestaferðir.
Ársverkum í landbúnaði fækkar
Samdráttur í landbúnaði hefur
sjálfkrafa leitt til þess að flestir
ábúendur bújarða vinna við ýmis
störf utan heimilis meðfram bú-
rekstri, jafnvel utan heimasveitar.
Árið 2013 voru ársverk í landbún-
aði (þ.e. sauðfjár-, skóg- og hrossa-
rækt) talin 20 og 15 árið 2018, þ.e.
fækkun um fimm ársverk. Það ár
var sömuleiðis áætlað að þeim
myndi fækka um tvö ársverk á
komandi árum og verða aðeins
13 um 2026.
Aukin fjölbreytni
Á allra síðustu árum hefur fjöl-
breytni starfa aukist töluvert í sveitar-
félaginu. Ferðaþjónustu hefur vaxið
fiskur um hrygg. Innan sveitarfélags-
ins eru margir þekktir staðir. Nefna má
Skriðuklaustur með Gunnarsstofnun
og Klaust ur kaffi, þar er einnig
Snæfells stofa, Laugafellsskáli, gisti-
húsið Fljótsdalsgrund og Óbyggða-
setur Íslands. Hengi foss er innan
hreppsins og laðar hann að sér
fjölda ferða manna ár hvert. Eins
gegna Fljótsdalsstöð og fyrirtækið
Skógarafurðir mikilvægu hlut verki í
atvinnulegu tilliti. Um svifin í ferða-
þjónustunni eru þó árstíðabundin, fá
heilsársstörf í boði en þó nokkuð um
hlutastörf frá vori fram á haust.
/MÞÞ
„Þetta er mjög áhugavert ver­
kefni og alveg ný nálgun hjá
sveitarfélaginu að fara þessa
leið. Þetta sýnir ákveðið hugrekki
og er í raun til fyrirmyndar,“
segir Páll Jakob Líndal, doktor
í umhverfissálfræði og annar
eigenda stofunnar TGJ hönnun
– ráðgjöf – rannsóknir.
Staðarval vegna nýs byggðar-
kjarna sem ráðgert er að rísi í
Fljótsdalshreppi stendur nú yfir,
en starfsfólk TGJ hefur undan-
farnar vikur unnið að könnun-
inni fyrir sveitarfélagið og sam-
félagsnefnd Fljótsdalshrepps.
Auk Páls vinna að verkefninu
þau Gunnlaugur Halldórsson
þjóðhátta- og fornleifafræðing-
ur, Henning Klipper arkitekt og
Sigrún Birna Sigurðardóttir, dr. í
samgöngusálfræði.
Staðarvalskönnunin er liður
í verkefninu „Fögur framtíð í
Fljótsdal“ og lýtur hún að því
að finna byggðarkjarna stað í
Fljótsdal, en enginn slíkur er í
sveitarfélaginu. Tilgangurinn er
einkum sá, að vegna uppbyggingar
innan ferðaþjónustunnar er vaxandi
þörf fyrir íbúðarhúsnæði í hreppn-
um, bæði til leigu og mögulegrar
sölu.
Umhverfissálfræði höfð
að leiðarljósi við valið
„Við bendum á þrjá staði sem upp-
fylla þau skilyrði sem sett eru nýjum
byggðarkjörnum en það er sveitar-
stjórnar að ákveða endanlega hvar
byggðin muni á endanum rísa,“
segir Páll.
„Sveitarfélagið vill geta boðið
upp á eftirsóknarverðan, einstakan
og vistvænan byggðarkjarna sem
fellur vel að landslagi, er öruggur
frá náttúrunnar hendi, aðgengilegur
hvað varðar samgöngur og að hann
henti vaxandi starfsemi í Fljótsdal.“
Staðarvalið á að byggja á forsend-
um umhverfissálfræði á þann hátt
að uppbyggingin hámarki vellíðan
og jákvæða upplifun íbúa og gesta,
en Páll segir að gert sé ráð fyrir að
til að byrja með verði íbúar kjarnans
10 til 20 talsins og að hámarki um
50 manns.
Að mörgu þarf að hyggja
Páll segir að vissulega sé nokkuð
sérstakt hvernig hér er staðið að vali
á heppilegum stað fyrir byggðar-
kjarna og mjög til fyrirmyndar sú
Staðarval vegna nýs byggðarkjarna í Fljótsdalshreppi:
Áhugavert verkefni og ný nálgun við val á heppilegum stað
– Bent á þrjá staði fyrir eftirsóknarverðan og vistvænan byggðarkjarna
Flugsýn út yfir Fljótsdal. Næst er Jökulsá í farvegi sínum og samsíða henni er afrennslisskurður Fljótsdalsstöðvar (Kárahnjúkavirkjunar), sem sameinast
Keldá á dalsléttunni fram undan Valþjófsstað. Mynd / Skarphéðinn G. Þórisson
Horft úr norðaustri yfir miðdalinn og afdalina. Til vinstri er Gilsárgil á sveitarmörkum og innan við það Ranaskógur
og Gilsáreyri, þar sem Upphéraðsvegur (931) og Leirubrú (byggð 2001) þvera Jökulsá á Leirunum við Fljótsbotn-
inn, fram undan Hengifossárgljúfri að norðanverðu. Nokkru innar er Bessastaðaárgil, en ofarlega fyrir miðri mynd
greinist dalurinn um Múla í Suðurdal og Norðurdal. Vatnajökull og Snæfell í baksýn. Mynd / Skarphéðinn G. Þórisson
Eyðijörðin Hamborg er meðal þeirra staða sem álitlegir eru fyrir staðsetningu
byggðarkjarna. Næst túninu eru Bessastaðir í miðjum skógarlundi, en fjær
er býlið Eyrarland. Mynd / Páll J. Líndal
Dr. Páll Jakob Líndal.