Morgunblaðið - 29.10.2020, Blaðsíða 48

48 MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 29. OKTÓBER 2020
á erlendum ráðstefnum og hlusta
á opnunarræður Jakobs og
hugsa hvað ég væri hreykin og
heppin að fá að vinna fyrir slíkan
stjórnanda.
Elsku Margrét ég þakka þér
fyrir þinn þátt í framlagi ykkar
til góðs fyrir okkar þjóð en þú
myndaðir bakvarðasveitina og á
þeim miklu álagstímum sem í
hönd fóru þegar sumir af okkar
mikilvægust fiskstofnum rápuðu
á barmi hruns, þá vitum við að
styrkur þinn og umhyggja heima
fyrir var ómetanlegur þáttur í að
allt fór vel.
Guðrún Marteinsdóttir.
Við kynntumst Jakobi þegar
Margrét vinkona okkar frá
æskuárunum og hann giftu sig.
Það hefur verið mikil gæfa fyrir
okkur að eiga þau að vinum og
alltaf gott að geta leitað til
þeirra, aldrei komið að tómum
kofanum þar. Jakob var afar
ljúfur og elskulegur maður og
vildi allt fyrir alla gera. Hann var
líka mjög gjöfull. Þau eru ófá
skiptin sem hann færði okkur
síld fyrir jólin og súran hval á
þorranum.
Gönguhópurinn Fet fyrir fet
hefur gengið saman í 30 ár, en í
þeim hópi vorum við hjónin og
Jakob og Margrét, en flest áttum
við það sameiginlegt að vera
skátar. Við vorum því vön að fara
í útilegur og stunda útivist.
Margar ferðirnar hafa verið
mjög eftirminnilegar. Við höfum
farið víða og kynnst íslenskri
náttúru vel en Jakob var mikill
náttúruunnandi. Á sumrin fórum
við oft í lengri ferðir. Jakob hafði
ferðast mikið um Ísland áður, en
hann var mjög fróður og áhuga-
samur um landið. Betri ferða-
félaga er vart hægt að hugsa sér,
alltaf jafn ljúfur, alltaf jafn til-
litssamur og hans þarfir aldrei í
fyrirrúmi. Hann var líka mjög
fróður og vel lesinn.
Hópurinn fór líka nokkrum
sinnum í gönguferðir erlendis
m.a. til Færeyja, Noregs og
Austurríkis. Í einni ferð til Aust-
urríkis hélt Jakob upp á 70 ára
afmæli sitt. Þá fórum við nokkur
með þeim til Skotlands og geng-
um The West Highland Way. Sú
ferð er okkur afar minnisstæð.
Margrét og Jakob skipulögðu
ferðina en þar var Jakob á
heimavelli. Hann hafði dvalið þar
á sínum námsárum og þekkti sig
vel þar. Það var gaman að heyra
hann rifja ýmislegt upp frá
námsárunum t.d. þegar hann var
í róðrafélaginu. Hann átti marga
vini frá þessum árum og heim-
sótti hann þá í þessari ferð.
Hann var þannig maður að hann
ræktaði vináttu við það fólk sem
hann kynntist á lífsleiðinni.
Jakob og Margrét hafa verið
einstaklega samrýnd hjón. Oft
höfum við verið hjá þeim hvort
sem það hefur verið í Nökkva-
voginum eða í sumarbústað
þeirra í Sunnuhlíð. Þau buðu líka
oft gönguhópnum, samtals átján
manns, en fjöldinn skipti ekki
máli, allt var skipulagt og þau
eins og einn maður. Sem gest-
gjafar voru þau frábær, matur-
inn alltaf svo góður og fullkom-
lega eldaður. Þau voru bæði
mjög góðir kokkar. Jakob hafði
líka sérstaklega góða frásagnar-
gáfu og var svo minnugur. Hann
var oft í essinu sínu þegar hann
var að segja frá og svo spurði
hann okkur hvort við værum bú-
in að heyra þessa Mjóafjarðar-
sögu en hann sagði svo skemmti-
lega frá þeim og við skemmtum
okkur öll vel.
Sunnuhlíð var sérstakur un-
aðsreitur en þar dvöldu þau flest
sumur. Þau hafa verið mjög
áhugasöm um allan gróður og
trjárækt. Það er ótrúlegt að sjá
hvað landið við bústaðinn þeirra
hefur breyst mikið; þar sem áður
var melur og algjör auðn er nú
mikill trjágróður.
Það hefur verið ómetanlegt að
eiga samleið með þessum góða
manni en við munum ylja okkur
við minningarnar. Okkar innileg-
ustu samúðarkveðjur sendum við
vinkonu okkar Margréti og allri
fjölskyldunni.
Pálína Sigurbergsdóttir og
Stefán Kjartansson.
Það var sérkennileg reynsla
að koma úr langri dvöl á meg-
inlandi Evrópu til Neskaupstað-
ar haustið 1963 þar sem síld setti
svip á bæjarlífið og nýjar sölt-
unarstöðvar bættust við frá ári
til árs. Fylgst var með síldar-
göngum líkt og veðrinu og marg-
ir gerðu ráð fyrir að þetta silfur
hafsins væri óbrotgjarnt og kom-
ið til að vera. Á þessum árum
varð öllum kunn rödd Jakobs
Jakobssonar fiskifræðings sem
þá hafði í nærfellt áratug kort-
lagt ferðir síldarinnar úr ólíkum
áttum og af mismunandi stofn-
um. Rannsakaði hann m.a. út-
breiðslu hennar með tilliti til um-
hverfisaðstæðna og fæðufram-
boðs.
Þorri Norðfirðinga kannaðist
við Jakob frá blautu barnsbeini,
þar eð hann ólst upp inni á
Strönd ásamt systkinum hjá for-
eldrunum, Jakobi skipstjóra og
Sólveigu, með bryggjuna fram
undan íbúðarhúsinu. Hann rækt-
aði síðan alla tíð tengslin við
byggðarlagið. Við urðum fljót-
lega málkunnugir og hann brást
ætíð vel við þegar ég leitaði til
hans ráða eða óskaði eftir að
hann kæmi austur og flytti fræð-
andi erindi.
Baráttan fyrir útfærslu land-
helginnar stóð sem hæst fyrstu
tvo áratugina eftir að Jakob kom
heim frá námi 1956. Margir
væntu þess eðlilega að rýmkast
myndi um aflabrögð svo um
munaði þegar útlendir veiðiflotar
hyrfu af Íslandsmiðum. Afla-
brestur, m.a. í uppsjávartegund-
um, minnti okkur hins vegar
fljótlega á sóknartakmörkin.
Efldar rannsóknir á vegum Haf-
rannsóknastofnunar síðasta ald-
arþriðjung gegndu lykilhlutverki
í að ná tökum á veiðiálagi og
tryggja hóflega nýtingu fiskimið-
anna. Margir áttu þar góðan hlut
að máli en hæfni og reynsla Jak-
obs sem forstjóra stofnunarinnar
á árunum 1984-1998 og sú tiltrú
sem hann naut skipti sköpum við
að tryggja fjármagn til kostnað-
arsamra stofnmælinga á botn-
fiskum. Það verkefni renndi síð-
an stoðum undir mat á veiðiálagi
og mótun aflareglunnar í þorski
snemma á tíunda áratugnum.
En áhrifa Jakobs sem vísinda-
manns sem ættaður var að aust-
an gætti einnig huglægt. Það
birtist m.a. í þeirri staðreynd að
margir yngri menn frá Norðfirði
og grennd völdu fiskifræði til
framhaldsnáms. Elstur í þeim
hópi var Hjálmar Vilhjálmsson
frá Brekku, en á eftir fylgdu
Sveinn Sveinbjörnsson, Björn
Ævarr Steinarsson, Einar Hjör-
leifsson og Þorsteinn Sigurðs-
son. Margur má una við minna
horft til lærisveina.
Einnig sá landkrabbi sem hér
heldur á penna á Jakobi og sam-
starfsmönnum hans margt að
þakka, fyrst og fremst þó
fræðslu og varðstöðu um þá
meginstoð sem við eigum í auð-
lindum sjávar.
Hjörleifur Guttormsson.
Sumir eiga sér mörg líf. Vit-
und mín nam þrjá lífsferla hjá
Jakobi. Ég þekkti til hans löngu
áður en hann vissi um tilveru
mína. Þá aðstoðaði hann við síld-
arleit fyrir norðan. Hann var iðu-
lega í fréttum og við hlustuðum
vandlega á fréttir af síld. Löngu
seinna bar fundum okkar svo
saman vegna vinnu við nýtt
stjórnkerfi fiskveiða. Sem for-
stjóri Hafró bar hann ábyrgð á
svörtum skýrslum um ástand
helstu nytjastofna. Þetta voru
tíðindi sem áhrifamiklir stjórn-
málamenn úr sjávarútvegskjör-
dæmum töldu vera rugl, sem
óþarfi væri að taka mark á. Ef
lélegt ástand fiskistofna væri
rétt, þá væri náttúruöflunum um
að kenna. Aldrei dró Jakob áhrif
náttúru í efa. Þar hefðum við þó
engin áhrif sagði hann, við réð-
um hins vegar sókninni. Skorin
hafði verið upp herör til að
kaupa skuttogara, án þess að áð-
ur væri hugað að ástandi fiski-
miðanna, því við áttum að veiða
hlut brottrekinna Breta. Mikil
var ákefðin við að afsanna nið-
urstöður skýrslnanna. Sjómenn
vitnuðu um mikla fiskgengd út
um allan sjó. Vissulega var mikið
í húfi, sjálf lífsbjörg þjóðarinnar.
Jakob hafði storminn í fangið.
Hann skyldi snarlega kippa því í
lag með nýrri og vandaðri
skýrslu. Þjóðin áttaði sig þó á
mikilvægi vísindalegra vinnu-
bragða. Tekist var á um hvort
hefði betur; vísindaleg vinnu-
brögð eða ágiskanir og ósk-
hyggja. Þá kom berlega í ljós
hvað Jakob var fastur fyrir. Þar
fór engin geðlydda. Þegar unnið
var að heildaryfirferð aflamarks-
kerfisins var Jakob kallaður til.
Honum var efst í huga að nýtt
kerfi leiddi til samdráttar í sókn.
Afdrif síldarinnar voru honum
hugleikin. Hann lagði lagði sig
fram við að rannsaka hana, enda
var hún kölluð síldin hans Jak-
obs. Oft leitaði ég í reynslubanka
hans og fór aldrei bónleiður til
búðar.
Vináttubönd fjölskyldu okkar
við Jakob og Margréti voru fyrst
bundin þegar við hjónin keypt-
um sumarbústað í Lækjarbotn-
um í næsta nágrenni þeirra. Með
okkur tókst mikil og kær vinátta.
Þá kynntust við fyrst þessu ein-
staka, hversdagsgæfa prúð-
menni sem Jakob var. Hjá þeim
hjónum var alltaf hlýja sem
geislaði af sér umhyggju og
væntumþykju. Brúnin léttist
alltaf þegar við hittumst. Dóttir
okkar ákvað að Jakob skyldi
verða afi hennar og hin börnin
undu sér í Sunnuhlíð. Sjálfur
hafði ég sérstaka ánægju af að
hlusta á frásagnir af sjósókn
hans sem unglingi með föður sín-
um fyrir austan. Það var eins og
hvert smáatriði hefði rótfest í
huga hans; hvaða mið voru gjöf-
ulust og hvenær; hve glöggur
faðir hans var á fiskgengd og
veðráttu. Varla var hægt að
ímynda sér betri skóla fyrir
verðandi forstjóra Hafró.
Við upphaf sumars er haldin
hátíð í Lækjarbotnum. Setið er
að snæðingi góðmetis og spjallað
fram eftir kveldi. Sæti Jakobs
var jafnframt heiðurssætið. Nú
er það autt. Þar, sem og við aðr-
ar samverustundir, verður hans
saknað. Við hjónin horfum á bak
kærum vini. Dýrmæt kynni
munu varðveitast. En umfram
allt eru þakkir okkur efst í hug.
Við hjónin og fjölskylda vottum
Margréti og öðrum aðstandend-
um Jakobs okkar dýpstu samúð.
Þröstur Ólafsson.
Jakob Jakobsson, fyrrverandi
forstjóri Hafrannsóknastofnun-
ar, er látinn. Einstakur vinur og
afbragðsmaður í hvívetna hefur
kvatt þetta líf. Samstilltur hópur
eldri skáta, sem verið hafa vinir
frá æskuárum og hafa nú gengið
saman mánaðarlega í rúm 30 ár
undir því hógværa heiti Fet fyrir
fet, vottar honum virðingu og
þakklæti með hinstu kveðjunni.
Hugur leitar aftur til fyrstu
náinna kynna við hinn látna. Það
var í gönguferð yfir Kjöl 1991
sem við hjón og 11 ára sonur
okkar Skúli tókum fyrst þátt
með hópnum. Þar skiptast
göngumenn á um forystu og
þarna var eldri skáti austan af
fjörðum, Jakob Jakobsson, í
þessu hlutverki.
Jakob var þjóðkunnur fyrir
störf sín við síldarleit og síðar
sem forstjóri Hafrannsókna-
stofnunar. En langt var síðan
hann hafði verið ungur skáta-
drengur austur á fjörðum. Engu
hafði hann þó gleymt í kunnáttu
sinni um útilíf og notkun þeirra
áhalda sem skátar nota til að
halda áttum og rata um fjöll.
Skúli var langyngstur í þess-
um hópi en bar sinn farangur í
stórum bakpoka eins og aðrir.
Pokinn seig í og erfitt var að
halda í við sporlanga og fullorðna
göngumenn. Stundum kölluðum
við foreldrarnir á þá sem skref-
lengstir voru og fórum fram á að
þeir sýndu tillitssemi.
En Jakob Jakobsson kunni
mun betra ráð. Hann gerði Skúla
einfaldlega að aðstoðargöngu-
stjóra með sér og saman gengu
þeir fremstir og mældu hæðina
reglulega, en Jakob var með litla
loftvog í því skyni. Og engir vog-
uðu sér að ganga fram úr göngu-
stjórunum tveimur. Jakob var
mannþekkjari góður og bar ekki
síður virðingu fyrir æskumönn-
um en þeim sem eldri voru.
Þetta man Skúli vel og þykir
vænt um.
Þessi fyrstu kynni gáfu okkur
forsmekk að frekari kynnum við
þennan einstaka mann og sýndu
okkur hverrar gerðar hann var.
Hann var einfaldlega úrvalsmað-
ur í hvívetna og slíkir menn
gleymast aldrei, þótt þeir hverfi
okkur sjónum. Þau Jakob og
Margrét voru einstaklega sam-
stillt hjón og höfðingjar heim að
sækja. Oft nutum við gestrisni
þeirra, bæði í Nökkvavoginum
og Sunnuhlíð.
Samúðarkveðjur sendum við
Margréti, börnum Jakobs og
fjölskyldum þeirra.
Fyrir hönd gönguhópsins Fet
fyrir fet,
Anna Kristjánsdóttir og
Arnlaugur Guðmundsson.
Þrjú sumur, frá átta ára aldri,
var ég í vist hjá móðurafa mínum
og -ömmu á grasbýli innst á
Svalbarðsströnd. Þaðan gaf á að
líta á björtum degi þegar rauk úr
strompum á öllum löndunarstöð-
um síldarverksmiðjanna fyrir
handan. Hámark þótti mér þeg-
ar Jörundur kom drekkhlaðinn
inn lygnan fjörðinn eins og beiti-
skip síldveiðiflotans undir stjórn
aflakóngsins úr Hrísey, sigldi
inn í skuggann af Vesturlandinu
og lagðist við bryggju í Krossa-
nesi beint á móti.
Þessari mynd skýtur upp úr
djúpi minninganna þegar ég
hugsa til Jakobs Jakobssonar
sem nú er allur. Hann var mér
tíu árum eldri en nafn hans og
rödd man ég frá unglingsárum,
því innan við þrítugt var hann
orðinn þjóðkunnur af störfum
sínum og sérþekkingu á „silfri
hafsins“ og tíður viðmælandi í
fréttum útvarps og blaða. Þessa
nutu þó brátt fleiri en Íslend-
ingar einir. Um það eru dæmin
ólygnust og segir sig sjálft að
ekki verður hver sem er forseti
Alþjóðahafrannsóknaráðsins eða
leggur lóð á vogarskálar við
samningaborð í milliríkjadeilum
í Downingstræti 10 eða karpar
um kvóta og fiskveiðistjórnun í
sjávarplássum landsins.
Jakob Jakobsson var mikill
námsmaður og hafði auk fiski-
fræði háskólagráðu í stærðfræði
sem ég hygg að hafi verið eft-
irlætisnámsgrein hans. En ef
leita skal skýringa á afköstum
hans og hve víða hann kom við á
starfsferli sínum innanlands og
utan má ekki gleymast að hann
var óvenjuvel undir ævistarf sitt
búinn eftir uppeldið á Strönd á
Norðfirði þar sem hann fór ung-
ur að vinna við útgerð og búskap
foreldra sinna og stunda sjósókn
með föður sínum, oftast sem vél-
stjóri. Jakob eldri var afburða-
skipstjóri, gætinn og fengsæll.
Honum og sjómennsku hans
heyrði ég soninn eitt sinn lýsa á
minnisstæðan hátt og lán er og
gott til þess að vita að bernsku-
og æskuminningum feðganna
björguðu eiginkonur Jakobs
yngra frá glötun. Jóhanna Gunn-
björnsdóttir skrásetti minningar
tengdaföður síns, Margrét E.
Jónsdóttir minningar eigin-
mannsins.
Henni kynntist ég fyrst 1964
þegar ég varð samstarfsmaður
hennar á Fréttastofu útvarpsins
á Skúlagötu 4 en þar var Haf-
rannsóknastofnun, vinnustaður
Jakobs Jakobssonar, einnig til
húsa. Hann þekkti ég þá ekki
nema í sjón en fallegt vorkvöld á
áttunda áratugnum sóttum við
Steinunn kona mín tónleika og
sáum Margréti og Jakob tilsýnd-
ar, uppábúin og sæl að sjá, og
lögðum saman tvo og tvo. Þau
gengu í hjónaband 1977, Mar-
grét breiddi faðminn móti börn-
um og barnabörnum Jakobs og
hús þeirra hygg ég að hafi
löngum verið blessað með ást og
eindrægni í sambúð þeirra.
Lífið spann áfram sína þræði
um hjónin í Nökkvavogi 41 og
vini þeirra. Í áratugi höfum við
Steinunn notið þeirrar gæfu og
lífsfyllingar að teljast til þeirra
ásamt öðrum hjónum sem við
kynntumst á líkan hátt. Þá höf-
um við hist hvert heima hjá öðru
og deilt geði hvert við annað og
góðum veitingum húsráðenda.
Við þökkum fyrir okkur og
kveðjum Jakob Jakobsson með
söknuði og samúðarkveðjum til
ástvina hans, hógværan íslensk-
an alþýðumann og hámenntaðan
heimsborgara sem sameinaði
það besta frá báðum.
Hjörtur Pálsson.
Fallinn er frá Jakob Jakobs-
son, fiskifræðingur og fyrrver-
andi forstjóri Hafrannsókna-
stofnunarinnar. Jakob
brautskráðist frá MR vorið 1952
og lauk BSc-prófi (Honors) í
fiskifræði og stærðfræði frá Há-
skólanum í Glasgow 1956. Sama
ár hóf Jakob störf sem fiskifræð-
ingur hjá fiskideild Atvinnu-
deildar Háskóla Íslands, sem ár-
ið 1965 varð
Hafrannsóknastofnunin. Hann
var aðstoðarforstjóri stofnunar-
innar 1975-1984 og forstjóri árin
1984-1998, þegar sá sem þetta
ritar tók við starfinu. Á árunum
1994-2001 gegndi Jakob fyrstur
stöðu prófessors í fiskifræði við
Háskóla Íslands.
Það er óhætt að segja að Jak-
ob hafi komið mikið við sögu haf-
og fiskirannsókna á Íslandi í
hartnær hálfa öld. Aðeins 25 ára
leiddi hann síldarmerkingar við
strendur Íslands og um árabil
stundaði hann síldarrannsóknir í
afar farsælu samstarfi við sjó-
menn. Þekking Jakobs á síldar-
stofnunum og afdrifum þeirra í
lok sjötta áratugarins m.a. í kjöl-
far ofveiði reyndist mikilvægt
veganesti. Hann kom m.a. að
gerð skýrslu Rannsóknaráðs rík-
isins um ástand fiskstofnanna
um miðjan sjöunda áratuginn og
„svartri skýrslu“ Hafrannsókna-
stofnunar um svipað leyti, sem
drógu upp ófagra mynd af
ástandi helstu nytjastofna sjáv-
ar. Þar með hófst mikil og lang-
vinn barátta innanlands fyrir
skynsamlegri nýtingu fiskstofn-
anna, sem stóð óslitið þar til fyrir
fáum árum að fiskverndarmark-
miðin náðust sem höfð voru sem
röksemd fyrir útfærslu landhelg-
innar. Þótt skilningur hafi ríkt
meðal margra um að aðgerða
væri þörf reyndist andstaðan
víða mikil við takmörkun sóknar
með innleiðingu aflamarkskerfis
á árunum eftir 1984. Þar reynd-
ist vel reynsla Jakobs, fiskifræði-
leg þekking, baráttugleði og
festa.
Undir stjórn Jakobs tók Haf-
rannsóknastofnunin miklum
stakkaskiptum og gegndi vax-
andi hlutverki í fiskveiðistjórnun
og fiskvernd. Tekin voru upp
vinnubrögð sem best tíðkuðust á
sambærilegum stofnunum er-
lendis, enda var fljótlega horft til
Íslands í þessum efnum. Þetta
gerði m.a. að verkum að þessi
skarpgreindi sjómannssonur frá
Norðfirði þótti góður liðsmaður í
rökræðu um fiskvernd á erlend-
um vettvangi. Árið 1976 var
hann kallaður til af stjórnvöldum
vegna landhelgisdeilunnar við
Breta. Og á vettvangi Alþjóða-
hafrannsóknaráðsins naut Jakob
mikillar virðingar og hylli. Hann
var kosinn forseti ráðsins árin
1988-1991. Jakob ritaði fjölda rit-
gerða um fiskifræðileg málefni
og var óþreytandi að boða skyn-
samlega nýtingu og bætta um-
gengni við auðlindina. Hann
hlaut margvíslega viðurkenningu
fyrir störf sín, m.a. stórriddara-
kross hinnar íslensku fálkaorðu.
Það var undirrituðum mikið
lán að fá að starfa um árabil und-
ir handleiðslu Jakobs, leggjast á
árarnar í þeim mikilvægu verk-
efnum sem okkur voru falin og
taka við keflinu þegar hann sneri
sér að kennslustörfum að fullu.
Jakob var góð fyrirmynd, hreinn
og beinn og gerði sér far um að
standa vel að baki sínu sam-
starfsfólki.
Við samferðamenn Jakobs
minnumst hans með virðingu og
þakklæti og biðjum góða vætti
að vernda fjölskyldu hans, Mar-
gréti og afkomendur.
Jóhann Sigurjónsson.
Jakob Jakobsson
Innilegar þakkir fyrir auðsýnda samúð og
hlýhug við andlát og útför ástkærrar móður
okkar, tengdamóður, ömmu, langömmu og
langalangömmu,
GYÐU GÍSLADÓTTUR,
Hvassaleiti 56.
Sérstakar þakkir færum við starfsfólki Hrafnistu í Reykjavík fyrir
góða umönnun.
Ingibjörg Jakobsdóttir
Sigríður Jakobsdóttir Sveinn H. Gunnarsson
Ásdís Ó. Jakobsdóttir Daníel Jónasson
Ásgeir Már Jakobsson Ólafía B. Rafnsdóttir
Valgerður Jakobsdóttir Albert G. Arnarson
Gunnar Örn Jakobsson Olga S. Marinósdóttir
Gyða Haralz Halldór Haralz
barnabörn og langömmubörn
Okkar innilegustu þakkir til allra þeirra sem
sýndu okkur samúð og hlýhug við andlát
og útför ástkærs föður okkar, tengdaföður
og afa,
SIGURÐAR G. EMILSSONAR,
Drekavöllum 18,
Hafnarfirði.
Emil Sigurðsson Gerður Guðjónsdóttir
Björgvin Sigurðsson Sigurbjörg M. Sigurðardóttir
Ingvar Sigurðsson Rósa Dögg Flosadóttir
og barnabörn