Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 2016, Blaðsíða 41

ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS40
Líta má á Hið íslenzka reðasafn sem skref í átt til aukins frjálsræðis sem
fékk siðferðilegan styrk á tímum nýfrjálshyggju og slakaði á klónni gagn-
vart innf lutningi og dreifingu á klámefni, kynlífstækjabúðir opnuðu og
nektarstaðir spruttu upp og lifðu góðu lífi á tíunda áratug síðustu aldar. Hið
íslenzka reðasafn, eða HÍR eins og það hefur stundum kaldhæðnislega nefnt
sjálft sig í kynningarefni á vegum þess (en skammstöfunin er orðaleikur sem
vísar merkingarlega bæði til gleði og samkynhneigðar), sameinaði margt í
þeirri framandlegu ímynd sem opinberir aðilar og aðrir voru hvattir til að
gera sér mat úr. Með opnun safnsins var um einstaklingsframtak að ræða er
svipti hulunni blygðunarlaust af persónulegum áhuga á typpasöfnun, sýndi
typpi, talaði opinberlega um typpi og útbjó minjagripi eins og sippubands-
höldur með reðurlagi. Safnið skákaði þar með viðteknum gildum á sviði
afþreyingar og menningar og er þar með í kaldhæðnislegri andstöðu við
mörg önnur menningarminjasöfn sem leggja sig fram um að fylgja hefðum
í framsetningu og bregða sjaldan á leik með gestum sínum.
Sifjafræði reðsins eða „Bregður reðri til rótar“ (15. öld)42
Eitt af því sem vekur sérstaka athygli við starfsemi Hins íslenzka reðasafns
er að tungumál skipar stóran sess. Sést það meðal annars í gamaldags
og hátíðlegu nafni þess á íslensku, en í heitinu er notast við z, sem var
af lögð með lagasetningu úr tungumálinu.43 Á ensku er iðulega vísað til
orðsins ‚phallogy‘ í kynningu á safninu, en orðið er tilbúningur Sigurðar
Hjartarsonar. Orðið gefur tilefni til þess að ætla að til sé eitthvað fræðilegt
svið sem afmarki sig við rannsóknir á reðrum, en strangt til tekið er sú
fræðigrein ekki til við innlendar eða erlendar menntastofnanir. Sigurði
hefur ekki eingöngu tekist að draga saman efnislegar minjar um reðra úr
dýraríkinu heldur einnig tengt þær við viðfangsefni listamanna á sviðum
sjónlista og bókmennta. Hann hefur einnig lagt áherslu á að tengja þessar
heimildir við ólík hlutverk reðursins hjá þjóðum eins og Egyptum,
Grikkjum, Rómverjum og þjóðum á Nýju-Gíneu. Á þennan hátt býr
Sigurður til grein um þræði reðursins sem hafa verið aðskildir og afskiptir
áður.
Safnið hefur lagt sérstaka rækt við að útlista á fjölmörgum tungumálum
heiti þeirra gripa sem það hefur til sýnis, en gestum safnsins stendur
til að mynda til boða að taka með sér möppu með erlendum heitum á
42 „Bregður reðri til rótar“ þýðir samkvæmt orðtakalistanum „Eftir höfðinu dansa limirnir“.
43 Lögbirtingablaðið 1973.