Vinnan - 01.05.1966, Blaðsíða 20

innan
miklum móði, enda hugðu hásetar á kröfugerð um
kjarabætur. Úrslit þessara kosninga komu reyndar
öllum landslýð á óvart sem von var. Listi verkamanna
hafði enga pólitíska stefnuskrá né stjórnmálaflokk
á bak við sig, aðeins fáein verkalýðsfélög, ung og
óþroskuð.
Eftir kosningasigurinn létu fulltrúarnir þegar til
skarar skríða um stofnun Alþýðusambands íslands.
Stofnfundurinn var haldinn 12. marz 1916, og stóðu
sjö verkalýðsfélög að stofnuninni.
Félög þau, er stóðu að stofnun Alþýðusambands ís-
lands, voru þessi: Verkamannafélagið Dagsbrún, Há-
setafélag Reykjavíkur, Hið íslenzka prentarafélag,
Verkakvennafélagið Framsókn, Bókbandssveinafélag
íslands, Verkamannafélagið Hlíf í Hafnarfirði og
Hásetafélag Hafnarfjarðar. Á stofnþingi voru þessir
menn kosnir í stjórn sambandsins: Ottó N. Þorláks-
son forseti, Ólafur Friðriksson varaforseti, Jón Bald-
vinsson ritari, Helgi Björnsson gjaldkeri, Jónína Jón-
atansdóttir, Sveinn Auðunsson og Guðmundur Davíðs-
son meðstjórnendur.
Þessi fyrsta sambandsstjórn sat til haustsins 1916,
en þá var haldið hið fyrsta reglulega þing þess. Var
Jón Baldvinsson þá kosinn forseti og Jónas Jónsson
ritari.
Stofnþing Alþýðusambands íslands samdi lög og
stefnuskrá, sem breytt var lítilsháttar á fyrsta reglu-
lega sambandsþingi. Skipulag og stefnumið þess
samkvæmt þessum fyrstu lögum voru í stuttu máli
þessi:
1. Tilgangur sambandsins er að koma á samstarfi
meðal íslenzkra alþýðumanna, sem reist er á
grundvelli jafnaðarstefnunnar og miði að því að
efla og bæta hag alþýðu andlega og líkamlega.
2. Rétt til að ganga í Alþýðusambandið hafa öll ís-
lenzk verkalýðsfélög, er vilja hlíta stefnuskrá
sambandsins, en félög þau, er hafa atvinnurek-
endur innan sinna vébanda, ná ekki inngöngu í
sambandið nema á sambandsþingi og að minnst
2/3 af fulltrúum félaganna séu því hlynntir. En
sambandsstj órnin getur a. ö. 1. tekið inn í sam-
bandið hvert það félag, sem á skilyrðislausan
rétt á inngöngu samkvæmt lögum þessum, en þó
skal það síðar borið undir álit sambandsþings.
Stefnumarki sínu ætlar sambandið að ná með þess-
um ráðum:
1. Að öll félög, sem í sambandið ganga, skuldbindi
félagsmenn sína til að halda kauptaxta hinna fé-
laganna á þeim stað og á því svæði, er kauptaxt-
inn nær til.
2. Að semja á sambandsþingi og ákveða stefnuskrá,
sem sé bindandi fyrir öll félög í sambandinu og
ekki verði breytt aftur nema á sambandsþingi.
3. Að kjósa til opinberra starfa fyrir bæjarfélög og
sveitarfélög og landið allt eingöngu menn úr sam-
bandinu, sem fylgi hiklaust og í hvívetna stefnu-
skrá sambandsins, nema svo standi á, að sam-
bandið bjóði engan mann fram til kosninga.
4. Að efla samvinnufélagsskap og gefa út blöð og
bæklinga.
5. Að greiða fyrir stofnun verkalýðsfélaga, sem gangi
í sambandið.
Samkvæmt stefnuskránni skyldi hvert félag hafa
frelsi um sín eigin mál innan laga sambandsins, en
í öllum opinberum afskiptum verða hin einstöku félög
að fylgja eindregið stefnuskrá sambandsins. Loks er
gert ráð fyrir að hin einstöku félög sambandsins inn-
an kjördæmanna myndi innbyrðis samband, og skuli
fulltrúar þeirra koma sér saman um frambjóðendur
í því kjördæmi í allar opinberar stöður, er kjósa skal í.
En hver frambjóðandi skal skrifa undir stefnuskrá
sambandsins og skuldbinda sig til að starfa í öllu
samkvæmt henni. Ennfremur skal sambandsstjórnin
samþykkja frambjóðendur kjördæmanna til þings, svo
þeir geti talizt löglegir frambjóðendur af hálfu sam-
bandsins.
í þessari stefnuskrá er svo ráð fyrir gert, að sam-
bandið hafi tvennskonar hlutverki að gegna. Það er
bæði samtök verkamanna í baráttunni fyrir hærri
launum og betri lífskjörum yfirleitt og um leið stjórn-
málaflokkur, er byggir á jafnaðarstefnunni. í sjálfri
stefnuskránni kemur það greinilega í ljós, að hugur
höfundanna er meir bundinn við hina pólitísku hlið
málsins en hagsmunabaráttuna gegn atvinnurekend-
um. Vera má að hinn mikli sigur þeirra í bæjarstjórn-
arkosningunum hafi orkað svo á hugi þeirra að þeir
hafi vænzt meiri árangurs á sviði stjórnmálanna en í
hinni beinu baráttu gegn atvinnurekendum, enda var
verkalýðurinn þá harla óreyndur í verkföllum og öll
aðstaða í slíkum átökum afar slæm vegna fátæktar
og sundurlyndis meðal verkamanna sjálfra.
Alþýðusamband íslands er þannig uppbyggt, að
æðsta valdið í því er hjá þingi þess. Reglulegt þing er
haldið annað hvert ár, og eru fulltrúarnir til þess
kosnir af félögunum innan sambandsins, og stend-
ur fjöldi fulltrúanna, sem hvert félag hefur, í réttu
hlutfalli við þann fjölda sem í því er. Er reglan sú, að
félögin hafa einn fulltrúa fyrir hvert hundrað með-
lima, en þau félög, sem hafa undir 100 meðlimum,
hafa einn fulltrúa. En til þess að koma í veg fyrir
misrétti, sem leitt gæti af því, að lítil félög hafa
tiltölulega fleiri fulltrúa en hin stóru, er hægt að
krefjast þess, að svokölluð allsherj aratkvæðagreiðsla
fari fram, og er hún jafnan viðhöfð á sambandsþing-
um, þegar um mikilvæg mál er að ræða. En við slíka
atkvæðagreiðslu hefur hver fulltrúi jafnmörg at-
kvæði og félagsmannatölu þeirri nemur, sem hann
er fulltrúi fyrir. Með þessu er öllum félögum innan
sambandsins tryggt fullt jafnrétti. Einfaldur meiri-
hluti ræður úrslitum í öllum málum.
Stjórn Alþýðusambands íslands hefur ætíð síðan það
var stofnað verði kosin á reglulegu sambandsþingi
til tveggja ára í senn. Eins og áður er sagt, var hið
fyrsta reglulega sambandsþing háð síðast á árinu
1916, og kaus það stjórn fyrir tvö næstu árin. Þá
stjórn skipuðu 7 menn, en þar að auki voru 3 menn
í varastjórn. Að þessu þingi stóðu engin önnur félög
en þau, sem stóðu að stofnun Alþýðusambandsins og
áður eru nefnd. En öll þessi félög voru í Reykjavík
eða Hafnarfirði. Samkvæmt núgildandi lögum Al-
þýðusambandsins skipa 17 menn stjórn þess. Af þess-
um 17 mynda 9 miðstjórnina, og kjörgengir í hana eru
einungis menn, sem búsettir eru í Reykjavík eða
Hafnarfirði. Af hinum 8, sem kosnir eru af sambands-
þingi til þess að vera í sambandsstjórn, eiga 2 að
vera úr Norðlendingafjórðungi, 2 úr Austfirðinga-
fjórðungi, 2 af Vestfjörðum og 2 af Suður- og Suð-