Vinnan - 01.05.1966, Síða 39

-------- i/innan --- 37
ANNÁLL
SAMBANDSFÉLAGA
I. LANDSFÉLÖG
Hið íslenzka Prentaraféiag
Hið íslenzka Prentarafélag er
stofnað í Góðtemplarahúsinu í
Reykjavík 4. apríl 1897.
Á stofnfundinum mættu 12
prentarar.
Þorvarður Þorvarðarson var kjör-
inn fyrsti formaður félagsins, Þórð-
ur Sigurðsson ritari og Friðfinnur
Guðjónsson féhirðir.
Það voru prentarar úr ísafoldar-
prentsmiðju og Félagsprentsmiðj-
unni, sem boðuðu til undirbúnings-
fundarins að stofnun Prentarafé-
lagsins.
Lengst hefur verið formaður fé-
lagsins Magnús H. Jónsson frá
Lambhól, 18 ár samtals.
Stjórn félagsins hefur aðsetur í
Reykjavík, en starfssvið þess er
landið allt.
Þó að Hið íslenzka Prentarafé-
lag sé elzt allra starfandi félaga
íslenzkrar verkalýðshreyfingar, á
það sér þó einnig nokkra forsögu.
Réttum 11 árum fyrir stofnun
þess mynduðu prentarar í Reykja-
vík með sér fræðslu- og skemmti-
félagið „Kvöldvakan“. Það gaf út
handskrifað blað, „Kvöldstjörn-
una“. Þetta eru fyrstu tilraunir til
stéttarsamtaka.
Félag þetta starfaði í eitt ár.
En þá — 2. janúar 1887 — er stofn-
að reglulegt stéttarfélag, og var
það nefnt „Prentarafélagið.“
Um tilgang þess segir svo í 2.
gr. félagslaga:
„Aðaltilgangur félagsins er, með
sameinuðum kröftum, að efla verk-
lega þekkingu og menntun, sjálf-
stæði og siðferðilegan þroska fé-
lagsmanna, svo þeir geti orðið sem
áreiðanlegastir, nýtastir og beztir
starfsmenn, sjálfum sér og þjóð-
félaginu til styrktar og heilla.“
Næst eru ákvæði um bókasafn og
blað félagsins „Prentarann."
Þetta félag starfaði um þriggja
ára skeið, frá 1887—1890, en hætti
þá störfum.
Hið íslenzka Prentarafélag er eitt
af sjö stofnfélögum Alþýðusam-
bands íslands.
Á fundi í H.Í.P. 9. marz 1916 er
eftirfarandi frásögn:
„Loks gat formaður þess, að
stjórnin hefði skipað þá Jón Þórð-
arson og Guðjón Einarsson til þess
ásamt nefndum úr öðrum verka-
lýðsfélögum hér í bænum að koma
á sambandi milli félaganna, sam-
Þorvarður Þorvarðarson
kvæmt tilmælum frá Dagsbrúnar-
félaginu . . . Hefði samvinnunefnd
sú nú lokið störfum sínum, og væri
árangurinn sambandslagafrumvarp
það, er nú væri lagt fyrir þennan
fund.
. . . Jón Þórðarson las frv. til laga
fyrir Alþýðusamband íslands og
talaði nokkur orð því til skýringar.“
Frumvarpið var samþykkt, og
voru síðan kosnir 2 fulltrúar á
stofnþing sambandsins. Kosningu
hlutu: Pétur Lárusson og Jón
Baldvinsson. Varamenn voru Ágúst
Jósefsson og Jón Þórðarson.
Á fundi í Prentarafélaginu 24.
nóvember 1916 voru kosnir fulltrú-
ar á fyrsta reglulegt þing (eftir
stofnþing) Alþýðusambandsins,
þeir Jón Baldvinsson og Jón Þórð-
arson.
Margs er að sjálfsögðu að minn-
ast úr langri sögu Hins íslenzka
Prentarafélags.
Árið 1899 verða fyrstu verkfalls-
átök félagsins — einn dag í einni
prentsmiðju — til viðurkenningar á
reglum H.Í.P. um nemendatölu.
Það er fyrst 1906, að fram næst
fyrsti almenni kjarasamningur fé-
lagsins við stærstu prentsmiðjurn-
ar.
Árið 1905 stofnuðu 20 prentarar
Prentsmiðjuna Gutenberg, en
stofnun hennar var svar þeirra við
því, að prentsmiðjur synjuðu fé-
laginu viðurkenningar og neituðu
að gera við það kjarasamninga.
Árið 1908 var samið um 9 stunda
vinnudag — 1915 um þriggja daga
sumarleyfi með fullu kaupi — 1920
er samið um 8 stunda vinnudag,
frá áramótum 1920—1921 6 daga
sumarleyfi og 6 veikindadaga með
fullu kaupi.
Þá varð fyrsta verkfall, sem fé-
lagið háði sem heild, og stóð í 6
daga.
í ársbyrjun 1923 varð vinnu-
stöðvun frá 1. janúar til 15. febrúar.
Þá höfðu atvinnurekendur krafizt
19% kauplækkunar og afnáms
greiðslu fyrir veikindadaga og or-
lof. Semja varð um nokkra kaup-
lækkun, en mannréttindi héldust.
Deilan varð félaginu mikil þolraun,
en efldi innri styrk þess og baráttu-
þrek.
Önnur stórátök félagsins, og að
þessu sinni við atvinnurekendur og
ríkisvald, voru gerðardómsverkfall-