Vinnan - 01.05.1966, Side 78

76 _____________________________
allra verið formaður félagsins.
Hann var fyrst kosinn formaður
1935 og hefur verið það óslitið síð-
an.
Félagssvæðið er og hefur alltaf
verið Keflavík og Njarðvíkur.
Félagið gekk í Alþýðusamband
íslands 13. marz 1936.
Það var ýmsum erfiðleikum
bundið að ná fyrstu kjarasamning-
unum við atvinnurekendur. At-
vinnurekendur voru ófélagsbundn-
ir og þurfti því að semja við hvern
fyrir sig. En þó var erfiðasti þrösk-
uldurinn sú andúð, er skapazt hafði
milli aðila við undangengin átök
milli þeirra og hins fyrra félags.
— Hér varð að fara að öllu með
gát, og því voru fyrstu skref fé-
lagsins þau að samþykkja kaup-
taxta og ákvæði um vinnutilhögun
og leita síðan samþykkis atvinnu-
rekenda, hvers fyrir sig.
Þetta var tafsamt verk, en sóttist
samt, og 10. september 1933 höfðu
allir atvinnurekendur skrifað und-
ir kauptaxta félagsins, sem það
hafði samþykkt 15. apríl s. á.
En samningarnir báru merki
erfiðleikanna, því að gildi þeirra
var bundið því skilyrði, að félagið
gengi ekki í Alþýðusamband ís-
lands, og þá einnig gagnkvæmt, að
atvinnurekendur gengju ekki í
Vinnuveitendasamband íslands.
Þessar voru ástæðurnar til þess, að
félagið gekk ekki í Alþýðusam-
bandið fyrr en nær þremur árum
síðar.
Stundum hefur félagið orðið að
heyja baráttu sína á öðrum vett-
vangi, en verkfalla og samninga.
Það hefur orðið að leita réttar
síns fyrir dómstólum, og er „bak-
samningamálið“ gömlum félögum
minnisstæðast.
Frá því félagið fyrst náði samn-
ingum við útgerðarmenn um kjör
sjómanna, voru aðalsamningarnir
um „premíu.“ En samningar voru
þá einnig gerðir um hlutaskipti, og
var heimilt að ráða upp á þá samn-
inga, ef útgerðarmaður og skip-
verjar komu sér saman um það.
En til þess kom aldrei, því útgerð-
armenn létu síður hlutinn.
En nú gerist það 1939, er þjóð-
stjórnin svonefnda var mynduð og
gengi krónunnar lækkað, að inn
í lögin um gengisskráninguna var
fyrir tilstilli Alþýðuflokksins fellt
það ákvæði, að sjómönnum skyldi
í sjálfsvald sett að krefjast hluta-
skipta, ef slíkir samningar væru
Guðni Guðleifsson
Ragnar Guðleifsson
til hjá viðkomandi verkalýðsfélagi.
Félagið ákvað að notfæra sér á-
kvæði þetta, og í krafti þess sam-
þykkti það, að félögum væri ó-
heimilt að ráða sig í skiprúm n. k.
vetrarvertíð (þ. e. 1940) upp á önn-
ur kjör en hlutaskipti samkvæmt
gildandi samningum þar um milli
félagsins og útgerðarmanna.
Útgerðarmenn vildu ekki hlíta
þessari samþykkt, en tilkynntu fé-
laginu, að þeir mundu ráða sína
skipverja upp á premíu samkvæmt
samningum, en með þeirri hækk-
un, er lög ákvæðu. Síðar viður-
kenndu þeir þó samþykkt félags-
ins rétta, en reyndu þá að gera
hana óvirka með sérstökum
samningum við skipverja, þar sem
þeir töldu sig kaupa afla þeirra upp
úr sjó fyrir ákveðið verð, hvert
skippund. Voru samningar þessir
nefndir „baksamningar“ og voru
í raun og veru aðeins dulbúnir
samningar um premíu.
Félagið höfðaði mál fyrir Fé-
lagsdómi, til þess að rétta hlut sjó-
manna og flutti þar málið fyrir
hönd félagsins lögfræðingur Al-
þýðusambandsins, er þá var Guð-
mundur í. Guðmundsson. Málið
vannst, og skipverjar á vélbátum
þeim, er þá voru gerðir út, fengu til
viðbótar þeim kjörum, er þeim
hafði verið skammtað, fast að kr.
80 þúsundir. Var það mikið fé í þá
daga og mundi svara til nær fjög-
urra milljóna nú.
Félagið hefur haft forgöngu um
félags- og menningarmál hér. Má
þar nefna Sjúkrasamlag Keflavík-
ur 1942 og Byggingarfélag verka-
manna sama ár. Þá stofnaði félag-
ið Pöntunarfélag V.S.F.K. 1935.
Þetta félag varð eitt þeirra félaga,
er stofnuðu KRON og varð þannig
vísirinn að Kaupfélagi Suðurnesja
í Keflavík.
Árið 1935 keypti félagið land,
1 hektara að flatarmáli. Var land-
inu skipt í 60 jafna reiti og leigt
félagsmönnum til matjurtaræktun-
ar. Hélzt þessi starfsemi félagsins
til ársins 1953, er landið var tekið
undir byggingarlóðir.
Fyrir forgöngu félagsins var í
fyrsta sinn kosið leynilega til
hreppsnefndar í Keflavík 1934.
Verkalýðsfélagið bauð tvisvar fram
við hreppsnefndarkosningar, 1934,
en fékk engan kosinn, og 1938 og
fékk þá 2 menn kosna.
Um áramótin 1934—-’35 brann
samkomuhúsið í Keflavík. Það var
eign Ungmennafélagsins. Reynt var
að ná samkomulagi við Ungmenna-
félagið um, að félögin byggðu sam-
an stórt og vandað hús. í fyrstu
virtist grundvöllur fyrir þessu sam-
starfi, en tókst því miður ekki. Var
nú hlutafélag stofnað innan fé-
lagsins, þar sem verkalýðsfélagið
var stærsti hluthafinn. Bygging var
hafin, og verkamenn greiddu hluta-
fé sitt með vinnu. Húsið var vígt
21. nóv. 1936. Var það stór dagur í
sögu félagsins, enda tímabil þetta
eitthvert ánægjulegasta og sam-
staða bezt meðal félaga. — Hluta-
félagið heitir Félagshús. í húsinu
hefur það nú kvikmyndasýningar
undir nafninu Félagsbíó. Á síðasta
aðalfundi Félagshúss var stjórninni
falið að athuga möguleika á því að