Börn og menning - 2017, Qupperneq 18

Börn og menning18
áherslu á að lesa í myndmál.
Þróun myndabóka síðustu
áratugina er reyndar gríðar-
lega áhugavert rannsóknar-
efni vegna mikillar aukningar
á alþjóðlegu myndmáli í takt
við hnattvæðinguna og þeirrar
þróunar að fá myndskreyta í
fjarlægum heimshornum til að
myndskreyta íslenskar sögur –
en það er aðeins önnur saga og
kemur þessari rannsókn ekki beint við.
Enn ein tegund bókmennta var útilokuð frá þessari
rannsókn, en það voru sögur og ævintýri sem löngu
eru orðin alþjóðaeign og sem hafa verið endurrituð í
sífellu síðastliðin 100 ár eða svo. Þetta eru verk á borð
við Grimmsævintýri og Dæmisögur Esóps, og fullorðins-
sögur eins og Róbinson Krúsó í aðlöguðum útgáfum fyr-
ir börn. Þóttu mér slíkar bókmenntir hafa takmarkað
gildi þegar skoða átti áhrif frá ákveðnum menningar-
svæðum þetta nálægt okkur í tíma.
Annað sem þurfti að takmarka var tíminn sem rann-
sakaður var. Ég valdi að skoða fimm ár með þrjátíu ára
millibili, 1982−1986 og 2010−2014, og horfa fyrst og
fremst til bóka sem höfðað gætu til lesenda á aldrinum
8−12 ára. Tímabil þessi samsvara nokkurn veginn mínu
eigin lestrarskeiði á aldrinum 8–12 ára og samsvarandi
skeiðs yngsta afkvæmisins míns. Reyndar var ætlunin
í upphafi að skoða þrjú ár
á hvoru tímabili en fljót-
lega varð ljóst að skýrari
mynd myndi fást með því
að fjölga árunum, þar sem
íslensk barnabókaútgáfa er
svo smá í sniðum. Þannig
dregur ögn úr vægi óvenju-
legra bóka sem eru á skjön
við heildarniðurstöðuna.
Gögn og niðurstöður
Gögnin sem unnið var upp úr voru af vefnum Gegni,
sameiginlegum gagnagrunni íslenskra bókasafna. Þar
sem skylduskil eru samkvæmt lögum á öllu útgefnu
eða birtu efni á pappír til Landsbókasafns Íslands, er af
þeim vef hægt að fá lista yfir allar útgefnar barnabæk-
ur hérlendis sé leit á honum stillt rétt. Síðan tók við
nokkurt vafstur við að flokka upplýsingarnar, þar sem
ekki var alltaf ljóst hvort um var að ræða skáldsögur eða
annað efni, þótt oft mætti ráða það af stærð bókanna
og blaðsíðufjölda. Einhverjar sögur voru auðvitað líka
á mörkum myndabóka og skáldsagna eins og Kafteinn
Ofurbrók og Dísa ljósálfur, en þá reyndi ég að taka mið
af því til hvaða aldurhóps slíkar bækur höfðuðu.
Áður en komið er að niðurstöðunum sjálfum er
áhugavert að skoða hve margar barnabækur voru gefnar
Mynd 1: Heildarfjöldi skáldsagna
fyrir börn og ungmenni á Íslandi,
gefinn út á árunum 1982–1986
og 2010–2014.
Skáldsögum þýddum úr
ensku fyrir börn og unglinga
hefur greinilega fjölgað um-
talsvert á þessu þrjátíu ára
bili á kostnað skáldsagna úr
öðrum tungumálum.