Bændablaðið - 11.03.2021, Qupperneq 39

Bændablaðið | Fimmtudagur 11. mars 2021 39
Um þessar mundir er í Frakklandi
og á Spáni nokkuð rætt um þá
sérkennilegu staðreynd að gam-
all svæðisbundinn alifugla stofn,
hinn norður-baskneski Kriaxera-
andastofn, virðist alfarið vera
ónæmur fyrir H5N8-fuglaflensu-
veirunni. Einhverjar vonir eru
auðvitað bundnar við að vísinda-
mönnum takist að 'rækta' þetta
ónæmi inn í hina venjulegu stofna
alifugla, en slíkt mun enn eiga
langt í land. Sem er miður, því enn
ein bylgja H5N8-veirusmits er að
valda mönnum miklum búsifjum
í Vestur-Evrópu; sú þriðja á fimm
árum.
Kriaxera-endur eru af fornum
andastofni, sem aðallega fyrirfinnst
í hinum franska hluta Baskalands.
Af ýmsum sökum þótti lítið til
þeirra koma þegar leið á 20. öldina
(aðallega varðandi framleiðni og
sérlundu í fóðrun), og um 1980
var stofninn við að deyja út báðum
megin landamæranna. Aukin ferða-
mennska á svæðinu, meiri eftirspurn
eftir vörum úr héraði og hugsanlega
einnig fjölgun hágæða veitingastaða
(nokkrir Michelin-stjörnumerktir
staðir eru á þessum slóðum) á sinn
þátt í því að nú eru u.þ.b. 30 býli og
50-60 tómstundabændur að rækta
þetta svarbrúna fiðurfé. Giskað er á
að núverandi stofn telji u.þ.b. 35.000
fugla.
Stór hluti venjulegrar
andaræktunar í suðurvesturhluta
Frakklands fer fram með geldum
blendingum Barbery- og Pekinganda
frá örfáum ungaframleiðendum.
Mikil áhersla er lögð á framleiðslu
hinnar umdeildu „foie gras“
andalifrarkæfu, en kjötið er líka
æði vinsæl matvara. Þessar endur
eru oftast hafðar að nokkru leyti
utandyra því markaðurinn gerir
kröfur um slíkt (hærra verð), en þá
gjarnan í afmörkuðum gerðum eða
stíum þar sem fóðrið kemur allt frá
til þess gerðum fabrikkum. Vissulega
eru líka til aðrir héraðsbundnir
andastofnar sem ræktaðir eru með
gamla laginu, en þeir fuglar geta
einnig smitast af H5N8-veirunni.
Kriaxera-endurnar þrífast hins-
vegar illa við aðstæður eins og lýst
var hér á undan; þær þurfa jú sitt
kornmeti sem bæta má með maís,
en þeim er nauðsynlegt að hafa nóg
af fersku grasi og kannski ekki síst;
nóg af smápöddum og lirfum ýmis-
konar. Án pöddufánunnar kemur
ekki rétta bragðið.
Ræktendur Kriaxera-anda eru
um þessar mundir í mikilli baráttu
við yfirvöld smit- og búfjársjúk-
dóma á svæðinu, því margir hreppar
þar um slóðir hafa fengið ordrur
um niðurskurð á öllum andfuglum
vegna H5N8-veirunnar, hverr-
ar tegundar sem þeir séu. Benda
Kriaxera-bændur gjarnan á ónæmi
sinna fugla gagnvart fuglaflensu-
veirunni sér til stuðnings, en yfir-
völd hafa jú sér til afsökunar að
engar rannsóknir hafi enn staðfest
að Kriaxera-endur geti ekki borið
smit á milli búa.
Þarna stendur hnífurinn í kúnni
í dag - og fólk stendur á öndinni
hvað úr verði.
Þess má geta að nú um daginn
tóku nokkrir Kriaxera-bændur sig
saman og sendu ein 1400 frjóvguð
egg til velunnara í flestum hornum
Frakklands, þar sem þeim verð-
ur ungað út og fuglunum haldið
í felum þar til deilan leysist. Þar
með hætti þetta mál að gerjast í hér-
aðsfjölmiðlum og varð að frétt á
landsvísu, þar sem nokkuð áberandi
voru raddir um gildi þess að halda í
gamalgróna stofna búfjár.
En hvað getur dæmi eins og þetta
sagt okkur uppi á Íslandi? Ættum við
að velta því fyrir okkur hverskyns
varasjóður getur leynst í erfðaefni
„frumstæðra“ búfjárstofna? Ætti
til dæmis að rækta hluta íslenska
mjólkurkúastofnsins sérstaklega, án
íblöndunar aðflutts erfðaefnis?
Hvaða markaður væri fyrir afurð-
ir slíkra skepna?
Þetta eru margar spurningar og
skoðanir á þeim verða sjálfsagt
misjafnar. En engum ætti að verða
að meini að velta þessu aðeins fyrir
sér.
Glerárþorpi á góunni 2021:
Sveinn í Felli
Heimildir:
[https://www.liberation.fr/
env ironne ment /kr iaxera-
le -super-canard-basque-
qui-resiste-encore-et-tou-
jours-a-la-grippe-aviaire-
2 0 2 1 0 2 1 4 K F B B K V Q F R -
5DR3JPXGGAE2DKNEU/]
[https:/ /www.sudradio.fr/
societe/les-canards-kriaxera-
resistent-a-la-grippe-aviaire-
leurs-eleveurs-refusent-les-
abatages-preventifs/][https://
produit-fermier-hemengo.com/
viandes/416-cane-kriaxera.html]
[https://www.fondazioneslow-
food.com/en/ark-of-taste-slow-
food/kriaxera-duck/]
SAMFÉLAGSRÝNI
Að standa á öndinni
– Vangaveltur um gildi þess að halda í gamalgróna stofna búfjár
Kriaxera-andastofn virðist alfarið vera ónæmur fyrir H5N8-fuglaflensu-
veirunni.
Lely Center Ísland
Reykjavík: Krókháls 5f – Sími 414 0000 – www.vbl.is
Akureyri: Óðinsnes 2 – Sími 464 8600
IAE
STÍUGRINDUR
1,23m og 1,84m
Nemendur Garðyrkjuskólans á Reykjum:
Opið bréf til Lilju Alfreðsdóttur mennta- og menningarmálaráðherra
Við nemendur Garðyrkjuskólans
á Reykjum, sem teljum nú 140
manns, höfum áhyggjur af fram-
tíð skólans okkar og skorum á
ráðherra menntamála að tryggja
framtíð garðyrkjunáms með öflug-
um Garðyrkjuskóla til framtíðar
á grunni gamla Garðyrkjuskólans
í Ölfusi.
Nú hefur verið ákveðið að færa
garðyrkjunámið frá LbhÍ til FSu.
Garðyrkjuskólinn var stofnaður
1939 og starfaði sjálfstætt þar til
hann var sameinaður LbhÍ 2005.
Hann var að drjúgum hluta byggður
upp með gjöfum og aðstoð velunnara
skólans, þar á meðal kennurum og
nemendum. Við sameiningu skól-
ans við LbhÍ fylgdu eignir skólans
til sameinaðrar stofnunar og verð-
ur að segjast eins og er að eðlilegu
viðhaldi á aðbúnaði garðyrkjunáms-
ins hefur verið ábótavant síðan þá.
Stöðugildum hefur fækkað og finna
nemendur og kennarar vel fyrir því
hversu mikið aðbúnaði og umgjörð
námsins hefur hrakað. Nemar garð-
yrkjunáms hafa haft aðgang að fáum
ræktunarhúsum sem fengið hafa lítið
viðhald og öll uppbygging hefur
verið í frosti undanfarin ár.
Eins má nefna að að 12 smá-
sjár sem færðar voru Garðyrkju-
skólanum að gjöf frá sambandi
Garðyrkjubænda og dýrmætri múg-
vél sem skólinn á ásamt fleiri mik-
ilvægum tækjum hafa verið tekin
frá nemendum Garðyrkjuskólans og
færðir upp á Hvanneyri af stjórnend-
um LbhÍ svo dæmi séu tekin.
Á sama tíma er atvinnugreinin
garðyrkja í miklum uppgangi og því
eru mikil tækifæri framundan með
nýrri sókn sjálfstæðs garðyrkjunáms
á Reykjum, í góðum tengslum við
FSu.
Garðyrkjan hefur sannað sig á
Íslandi sem einn af vaxtarbrodd-
um atvinnulífs, nýsköpunar og
sjálfbærrar framtíðar búsetu hér á
landi. Ráðamenn og pólitískir full-
trúar hafa verið duglegir að minna
á greinina, vaxtarbrodda hennar og
framtíðarmöguleika.
Því kom það nemendum garð-
yrkjunáms mjög á óvart þegar
það kom í ljós að enginn fulltrúi
Garðyrkjuskólans hvorki kennara
eða nemenda, er í þeim hópi sem
undirbýr flutning skólans til FSu.
Meira að segja fulltrúar atvinnulífs
garðyrkjunnar koma ekki að þessu
ferli. Á fundi rektors LbhÍ með
nemendum og kennurum Garðyrkju-
skólans á dögunum kom bersýni-
lega í ljós að LbhÍ hefur hug á að slá
eignarhaldi sínu á hluta af húsakosti
og jarðnæði Garðyrkjuskólans sem
kom okkur verulega á óvart. Varla er
það til að auka á hagkvæmni reksturs
LbhÍ að ætla að viðhalda rekstri á
mörgum stöðum. Vegna þess hversu
hornreka við upplifum garðyrkju-
námið hafa verið innan LbhÍ óttumst
við að allar skrautfjaðrir þess verði
slitnar frá skólanum og skildar eftir
í LbhÍ.
Við nemendur Garðyrkjuskólans
á Reykjum skorum á mennta- og
menningarmálaráðherra, Lilju
Alfreðsdóttur að gæta hagsmuna
garðyrkjunáms á Íslandi, tryggja
að fulltrúar þess fái að taka fullan
þátt í yfirfærslu námsins til FSu
og tryggja að allar eignir gamla
Garðyrkjuskólans sem og tæki og
þau tól sem skólinn átti fyrir samein-
ingu LbhÍ fylgi með náminu á nýjan
stað svo unnt verði að tryggja öfluga
uppbyggingu námsins til framtíðar.
Það er að auki nauðsynlegt vegna
fyrri reynslu að auka aftur sjálfstæði
og fjárræði Garðyrkjuskólans og
ráða fagstjóra eða annars konar
stjórnanda þó að hann verði stað-
settur innan FSu. Með því er hægt
að forðast endurtekningu og tryggja
það að í framtíðinni fái skólinn
það frelsi og rými sem hann svo
sannarlega þarf til að vaxa og dafna
á nýjan leik
Virðingarfyllst
Nemendur Garðyrkjuskólans
á Reykjum
Frá fundi nemenda Garðyrkjuskólans á Reykjum með Lilju Alfreðsdóttur
menntamálaráðherra þar sem nemendur afhenda ráðherra bréf þar sem þeir
lýsa áhyggjum sínum af stöðunni sem komin er upp í Garðyrkjuskólanum
og vangaveltur um framtíð garðyrkjunáms á Íslandi. Mynd / Helena Stefánsdóttir