Bændablaðið - 23.09.2021, Blaðsíða 2

Bændablaðið | Fimmtudagur 23. september 20212
Riða kom upp á bænum fyrir 30
árum, en bærinn er í Húna- og
Skagahólfi. Síðast greindist riða í
því hólfi á einum bæ á síðasta ári.
Matvælastofnun vinnur nú að
öflun faraldsfræðilegra upplýs­
inga til að meta umfang smits­
ins og nauðsynlegar aðgerðir.
Aukin sýnataka er fyrirhuguð á
Norðurlandi vestra nú í haust og
beinir Matvælastofnun þeim til­
mælum til bænda að láta héraðs­
dýralækni vita af fé sem drepst
eða er lógað heima vegna vanþrifa,
slysa eða sjúkdóma svo hægt sé að
nálgast sýni úr þeim.
Veik kind í heimalandasmölun
Sigríður Björnsdóttir, starfandi
yfirdýralæknir hjá Matvælastofnun,
segir að riðutilfellið hafi verið stað­
fest eftir að héraðsdýralækni var gert
viðvart um veika kind. „Kindin var
aflífuð og sýni úr mænikylfu sent til
rannsókna á Keldum í kjölfarið. Þar
var endanlega staðfest seinnipartinn á
föstudaginn að um hefðbundið riðut­
ilfelli var að ræða,“ segir Sigríður og
bætir við að orðið hafi vart við veik­
indi kindarinnar í heimalandasmölun
fyrir göngur. „Göngur og réttir fóru
fram eins og fyrirhugað var næstu
daga en það voru gerðar ráðstafanir
til að takmarka þann tíma sem féð var
í réttum til að draga úr smithættu.“
Hún segir að unnið sé að skipu­
lagningu niðurskurðar á allri
hjörðinni, því það sé í sjálfu sér stórt
verkefni. Gert sé ráð fyrir að skrokk­
arnir verði brenndir.
Ekki enn mögulegt að rækta
riðuna úr íslensku sauðfé
Að sögn Sigríðar eru þekkt erfðamörk
sem bera verndandi­, hlutlausar­ eða
áhættuarfgerðir fyrir því að sauðfé
fái riðuveiki. Erfðapróf sem byggir
á einu slíku erfðamarki er notað víða
í Evrópu í þeim tilgangi að byggja
upp þolna sauðfjárstofna. „Því miður
hefur sauðfé sem ber hina verndandi
arfgerð ekki fundist hérlendis enn sem
komið er. Hins vegar er nú verið að
auka innlendar rannsóknir á þessu
sviði sem beinast bæði að því að finna
hina verndandi arfgerð og hins vegar
að finna fleiri erfðamörk sem geta haft
sambærileg áhrif í ræktunarstarfinu.
Eins og er höfum við ekki aðrar
aðferðir til að bregðast við riðuveiki
en að skera niður sýkta hjörð, en við
beitum líka smitrakningu til að átta
okkur á uppruna smita og mögulegri
smitdreifingu. Við höfum náð mjög
miklum árangri í baráttunni gegn riðu
með þeim aðferðum á landsvísu.
Niðurskurðarbætur duga ekki til
Á síðasta ári greindist riða á fimm
bæjum í austanverðum Skagafirði,
sem tilheyra Tröllaskagahólfi.
Sömuleiðis á einum bæ á Vatnsnesi í
Vestur­Húnavatnssýslu.
Eftir niðurskurð og fulla hreinsun
þurfa tvö ár að líða áður en hægt er
að kaupa gripi af hreinum svæðum og
hefja sauðfjárbúskap aftur. Bændur fá
greiddar niðurskurðarbætur, sem eiga
að standa undir kostnaði bænda við að
koma sér upp nýjum stofni.
Landssamtök sauðfjárbænda hafa
hins vegar bent á að bæturnar hrökkvi
ekki til vegna kaupa á líflömbum og
dugi ekki að fullu til að bæta tjón
bænda vegna niðurskurðar. /smh
FRÉTTIR
www.kofaroghus.is - Sími 553 1545
TIL Á LAGER
Ítarlegar upplýsingar og teikningar ásamt ýmsum öðrum fróðleik
má finna á vef okkar
NAUST - 14,44 fm
Tilboðsverð
449.400 kr.
30%
afsláttur
VANTAR
ÞIG PLÁSS?
Afar einfalt er að reisa húsin okkar.
Uppsetning tekur aðeins einn dag
TILBOÐ Á GARÐHÚSUM!
Starfshópur samgöngu- og sveitarstjórnarráðuneytis:
Ræktun orkujurta til framleiðslu
á lífolíu talin hagkvæm á Íslandi
– Lífolía úr orkujurtum getur dregið úr losun gróðurhúsalofttegunda, bóndi á Þorvaldseyri fær nýja dráttarvél í vor sem gengur á lífdísil
Starfshópur á vegum samgöngu-
og sveitarstjórnarráðuneytisins
um ræktun og framleiðslu úr
orkujurtum afhenti Sigurði Inga
Jóhannssyni samgöngu- og sveit-
arstjórnarráðherra á dögun-
um skýrslu um vinnu hópsins.
Meginniðurstaða starfshópsins
er að sjálfbær ræktun orkujurta,
þ.m.t. repju, til framleiðslu á
lífolíu (lífdísil) og öðrum afurð-
um sé hagkvæm hér á landi.
Í skýrslunni segir að eftirspurn
eftir lífolíu muni vaxa mikið
á næstu árum samhliða því að
dregið verði úr nýtingu jarðolíu.
Framleiðsla og nýting lífolíu úr
orkujurtum geti því dregið úr losun
gróðurhúsalofttegunda.
Skýrslan var afhent á bænum
Þorvaldseyri undir Eyjafjöllum, en
þar hafa verið gerðar tilraunir með
repjuræktun til margra ára.
„Rannsóknir sýna að hægt er
að framleiða hér á landi lífdísil
úr repjuolíu sem nýta megi sem
eldsneyti á þorra þeirra véla sem
gerðar eru fyrir dísilolíu úr jarð­
olíu. Íslensk framleiðsla sparar
innflutning og vinnsla afurðanna
skapar atvinnu og eykur sjálfbærni.
Efling akuryrkju, ræktun orkujurta
og nýting repjuolíu getur því dreg­
ið úr losun gróðurhúsalofttegunda
á margvíslegan hátt,“ segir ráð­
herra.
Fimm megintillögur
Í skýrslunni leggur starfshópurinn
fram fimm megintillögur.
1. Unnið verði að frekari rann­
sóknum til að tryggja að sjálf­
bær framleiðsla repjuolíu verði
hagkvæm, að teknu tilliti til ytri
kostnaðar, s.s. umhverfiskostn­
aðar.
2. Efnahagslegir hvatar verði
nægjanlegir til að ræktun verði
hagkvæm. Ræktunarstyrkir
verði veittir á tilraunastigi fyrir
hvern hektara en færðir yfir á
framleiðslumagn með aukinni
þekkingu og reynslu.
3. Sala afurða verði tryggð, m.a.
með færanlegri verksmiðju til
að pressa repjufræ fyrir bænd­
ur. Olía keypt af bændum en
bændur geta nýtt repjumjöl í
aðrar afurðir.
4. Aflað verði viðurkenningar á
að um sjálfbæra framleiðslu sé
að ræða.
5. Rannsóknir og þróun verði efld­
ar á afmörkuðum sviðum, t.a.m.:
• nýtingu repjuhrats s.s. í
fiskafóður
• ræktun, vali á yrkjum, kyn­
bótum, sáðtíma, sáðmagni,
áburðarmagni, þreskitíma,
jarðvinnsluaðferðum, hættu
á skaðvöldum, notkun varn­
arefna, skiptiræktun o.s.frv.
• hagkvæmustu landnýtingu
m.t.t. losunar gróðurhúsa­
lofttegunda, orku­ og mat­
vælaframleiðslu, verndunar
vistkerfa o.s.frv.
• rekstrargrunni stórfelldrar
ræktunar og lífdísilfram­
leiðslu.
Fleiri rannsóknir og skýrslur
hafa verið gerðar
um eldsneyti úr repju
Jón Bernódusson, verkfræðingur
hjá Samgöngustofu, sem sat í
þessum starfshópi, hefur áður
skilað skýrslu um notkun á repju
sem eldsneyti á vélar. Þannig skil­
aði hann ásamt Ólafi Eggertssyni
bónda og öðru samstarfsfólki sínu
skýrslu árið 2018 sem bar heitið
Repjuræktun á Íslandi til skipa­
eldsneytis.
Repjuolía sannreynd
á dráttarvél á Þorvaldeyri
Páll Eggert, sonur Ólafs, hefur sann­
reynt með gamalli International
dráttarvél á Þorvaldseyri að hægt er
að keyra hann á repju. Þar kom líka
í ljós að sótmyndun, sem er einna
versti skaðvaldurinn við brennslu
dísilolíu, hverfur nánast alveg úr
útblæstrinum.
Nýr Massey Ferguson
sem gengur fyrir lífdísil
væntanlegur í vor
Páll segir að í vor sé væntanlega
til þeirra ný Massey Ferguson 7S
dráttarvél sem er sérstaklega út­
búin til að keyra á lífdísil.
„Verksmiðjurnar ábyrgjast að
óhætt sé að keyra þessar vélar
með 20% íblöndun af repjuolíu.
Í dráttarvélinni er AGCO SISU
mótor en þeir eru einna fremstir
í heiminum á þessu sviði. Í eldri
mótorum hafa menn verið að
keyra á 100% repjuolíu, en það er
eiginlega mengunarbúnaðurinn í
nýju dráttarvélunum sem er orðinn
flöskuhálsinn. Hann flækir málið
við að nýta repjuolíuna í hærra
hlutfalli. Við munum að sjálfsögðu
prófa okkur eitthvað áfram með
þetta,“ segir Páll.
Hægt að framleiða lífdísil
með íslenskri lífolíu í stað þess
að flytja olíuna inn
Páll segir ekkert því til fyrirstöðu
að blanda lífdísil með íslenskri
repju á Íslandi í stað þess að flytja
hana inn í stórum stíl. Þannig hefur
Orkey á Akureyri verið að fram­
leiða lífdísil með íblöndun á olíu
sem unnin er úr steikingarolíu. Sú
olía hefur m.a. verið nýtt á skip
Samherja.
Páll telur skynsamlegast að nýta
aðstöðuna á Akureyri enn betur með
repjuolíu frá Þorvaldseyri, en þá sé
þetta vissulega spurning um flutn­
ingskostnað sem af því hlýst.
Orkey tekur á móti notaðri
steikingar olíu og dýrafitu án
nokkurs kostnaðar. Við það spar­
ast urðunargjald á tugum tonna af
úrgangi á ári sem annars fellur á
veit inga hús og mötuneyti. Afurðin
er m.a. lífdísill sem ætlaður er til
nota á stærri dísilknúin ökutæki,
s.s. strætisvagna, sorpbíla, hóp­
ferðabíla og flutningabíla. /HKr.
Páll Eggert Ólafsson bóndi og Sigurður Ingi Jóhannsson samgöngu- og
sveitarstjórnarráðherra dæla repjuolíu á International Harvester dráttarvél
á Þorvaldseyri. Olían var framleidd á bænum úr repju sem þar er ræktuð.
Hratið hefur Páll notað sem kjarnfóður fyrir kýrnar, enda mjög orkuríkt.
Ný Massey Ferguson 7S dráttarvél
er væntanleg til Þorvaldseyrar í vor.
Hún getur gengið fyrir lífdísil sem er
blandaður í 20% hlutfalli af repjuolíu.
Riðan á Syðra-Skörðugili uppgötvaðist í heimalandasmölun
– Ekki enn mögulegt að rækta riðuna úr íslensku sauðfé
Sigríður Björnsdóttir, starfandi yf-
irdýralæknir hjá Matvælastofnun.
Sauðfé í haga.