Skessuhorn - 15.06.2022, Blaðsíða 20

MIÐVIKUDAGUR 15. JÚNÍ 202220
Laugardaginn 11. júní sást til hjól-
reiðahóps sem fóru milli Reykhóla
og Búðardals, gulklæddur í bak og
fyrir. Þetta var ein æfingin hjá Ryn-
keby hópnum íslenska, sem er að
æfa sig fyrir stóra verkefnið, sem
er hjólaferð 8. júlí til 16. júlí um
Evrópu.
Team Rynkeby er samevrópskt
góðgerðarstarf, þar sem fólk frá fjöl-
mörgum löndum hjólar á hverju ári
um 1300 km á átta dögum frá Dan-
mörku til Parísar og safnar þannig
peningum til styrktar langveikum
börnum, en framlag íslenska hópsins
rennur til Umhyggju. Fyrirtæki og
einstaklingar geta heitið á hópinn, en
í fyrra safnaðist tæplega einn og hálf-
ur milljarður í verkefninu í heild.
Það rigndi aðeins á íslenska hóp-
inn og blés um helgina, en hann þarf
að búa sig undir hvað sem er, svo
það kom ekki að sök. Mikil stemn-
ing var í hópnum, enda eru miklar
æfingar og samvera að baki og stóra
ferðin nálgast. Leið lá frá Búðardal
yfir Svínadal og áð fyrst á Gil Guest-
house á Skriðulandi, þá farið í Hóla-
búð á Reykhólum og loks til baka.
Allir viðkomustaðir studdu liðið með
því að veita þeim næringu, enda tek-
ur það mikla orku að hjóla þessa leið.
Að lokinni ferðinni komu kapparnir
saman í Vínlandssetrinu í Búðardal,
sem styrkti liðið með saðsamri súpu
á línuna. Um 40 manns tóku þátt í
æfingunni, þannig að hópurinn fór
ekki framhjá neinum sem átti leið um
Vestfjarðaveginn þennan dag.
bj
Grindhvalir virðast hafa orðið tíðari
gestir við Íslandsstrendur á undan-
förnum árum og stökkva háhyrn-
ingum á flótta með hátterni sínu í
hafinu. Þetta sýnir ný rannsókn vís-
indamanna við Háskóla Íslands sem
unnin er í nánu samstarfi við hvala-
skoðunarfyrirtæki allt í kringum
landið. Um er að ræða fyrstu rann-
sókn sinnar tegundar þar sem sam-
skiptum grindhvala og háhyrninga
við Íslandsstrendur er lýst.
Rannsóknin birtist á dögunum í
vísindatímaritinu Acta Ethologica
en hún er hluti af doktorsverkefni
Önnu Selbmann í líffræði við HÍ.
Rannsóknina vinnur hún undir leið-
sögn Filipu Samarra, sérfræðings
við starfsstöð Stofnunar rannsókna-
setra HÍ í Vestmannaeyjum, Jör-
undar Svavarssonar, prófessors við
Háskóla Íslands, og Paul Wensveen,
rannsóknasérfræðings við skólann.
Grindhvalir eru tíðir gestir í sjón-
um í kringum Ísland en lítið er vit-
að um tíðni þeirra nærri strönd-
um landsins. Háhyrningar eru hins
vegar vel þekktir gestir á strand-
svæðum víða um land en rannsóknir
á tegundinni hafa hingað til fyrst og
fremst beinst að síldarsvæðum þar
sem háhyrningar nærast. Markmið
rannsóknarinnar, sem sagt er frá í
Acta Ethologica, var að varpa ljósi á
tíðni grindhvala og háhyrninga við
strendur Íslands, þar á meðal hvar
báðar tegundir væri að finna, og lýsa
samskiptum milli þeirra. Rannsókn-
ir við strendur Spánar og Noregs
sýna að þessar tvær tegundir eiga í
samskiptum og þær hafa m.a. leitt
þær athyglisverðu niðurstöður í ljós
að háhyrningar, sem tróna á toppi
fæðukeðju undirdjúpanna, forðast
grindhvali og virðast í sumum til-
vikum flýja þá á miklum hraða.
Samstarfsverkefni
stórs hóps
Í rannsókninni sameinuðu vís-
indamenn við Háskóla Íslands og
rannsakendur og náttúrufræðingar
sem störfuðu hjá hvalaskoðunar-
fyrirtækjum allt í kringum landið
krafta sína. Gagnasöfnun fólst í
því að skrá niður hvenær sást til
tegundanna tveggja, bæði af rann-
sóknar- og hvalaskoðunarbátum
og af landi, nánar tiltekið frá Stór-
höfða í Vestmannaeyjum. Jafn-
framt voru öll sýnileg samskipti
tegundanna skráð niður. Gögnin í
rannsókninni ná til áranna 2007-
2020 og gagnasöfnun fór fram á
sex stöðum á landinu: við Vest-
mannaeyjar, í Faxaflóa, Breiða-
firði, Steingrímsfirði, Eyjafirði og
Skjálfanda.
Að rannsókninni komu auk full-
trúa við starfsstöð Stofnunar rann-
sóknasetra HÍ í Vestmannaeyj-
um, vísindamenn og starfsfólk frá
Rannsóknasetri Háskóla Íslands á
Húsavík, starfsfólk frá Norðursigl-
ingu og Gentle Giants á Húsavík,
Whale Watching á Akureyri, Láki
Tours og Orca Guardians Iceland
í Grundarfirði, Special Tours og
Eldingu í Reykjavík og Náttúru-
stofu Vesturlands í Stykkishólmi.
Grindhvalakomum
fjölgar við Ísland
Rannsóknin leiddi í ljós að grind-
hvala varð aðeins vart á sumrin
og að komum þeirra að strönd-
um Íslands fjölgaði á rannsókna-
tímanum, sérstaklega sunnan við
landið. Oftast sást til þeirra við
Vestmannaeyjar, Breiðafjörð og
Steingrímsfjörð. Háhyrningar
sáust hins vegar allt árið um kring.
Breytilegt var milli árstíða og staða
hversu oft sást til þeirra en rann-
sakendur urðu reglulega varir við
háhyrninga við Vestmannaeyjar á
sumrin og í Breiðafirði á veturna
og vorin.
Eins og ráða má af ofansögðu
urðu vísindamenn oftast var-
ir við samskipti milli tegundanna
við Vestmannaeyjar og í Breiða-
firði, eða í 70% tilvika þegar sást
til beggja tegunda. Í öllum tilvik-
um syntu grindhvalir að háhyrn-
ingum sem flúðu undan þeim.
Grindhvalirnir nálguðust háhyrn-
ingana alla jafna á miklum hraða
og í þriðjungi tilvika mátti sjá báð-
ar tegundir í ölduflugi, þ.e. dýrin
ráku hausana upp úr sjónum og
stukku áfram á miklum hraða.
Aukin samskipti hafa
áhrif á orkubúskap
Að sögn vísindamannanna sem
standa að rannsókninni eru niður-
stöðurnar afar mikilvægar því þær
benda til að tíðni grindhvala við
strendur Íslands sé mögulega að
breytast. Aukin samskipti þeirra
við aðrar tegundir geti hugsanlega
haft áhrif á umræddar tegundir.
„Samskiptin geta haft áhrif á orku-
búskap háhyrninga, t.d. ef þeir
þurfa að flýja grindhvali á miklum
hraða eða hætta að nærast vegna
ágengni grindhvalanna. Við þurf-
um hins vegar að rannsaka þessi
samskipti betur til þess að öðlast
betri skilning á áhrifum þeirra,“
segir Anna Selbmann, doktors-
nemi í líffræði og fyrsti höfundur
rannsóknarinnar.
Ekki er vitað hvers vegna kom-
um grindhvala hingað til lands
er mögulega að fjölga en vísinda-
mennirnir benda á að niðurstöður
þeirra um samskipti tegundarinnar
við háhyrninga séu að hluta í sam-
ræmi við niðurstöður fyrri rann-
sókna við Noreg og Spán. „Hins
vegar sýnir okkar rannsókn að við-
brögð háhyrninga við því þegar
grindhvalir nálgast eru mismun-
andi sem bendir til þess að sam-
skiptin séu flóknari en áður hefur
verið lýst. Við þurfum að átta okkur
betur á vistfræði og líffræði grind-
hvala við Ísland til þess að varpa
skýrara ljósi á það hvers vegna þess-
ar breytingar á útbreiðslu tegundar-
innar eru að eiga sér stað og hvaða
afleiðingar þær munu hafa fyr-
ir vistkerfi sjávar við Ísland,“ segir
Filipa Samarra ábyrgðarhöfundur
rannsóknarinnar.
mm
Þreytt, en glatt hjólafólk fyrir utan Vínlandssetrið í Búðardal.
Hjólað til góðs um Dali og Reykhólasveit
Rynkeby liðið á mikilli siglingu um Dalina.
Lýsa samskiptum grindhvala og
háhyrninga við landið