Norræn jól : ársrit Norræna félagsins - 01.12.1944, Page 12

Norræn samvinna í
stríðslok og eftir
Stefán Jóh. Stefánsson
MEIRA en fimm ár eru liðin síðan heimsstyrjöldin mikla hófst. Og ekki
verður annað séð, en að stríðinu verði brátt lokið hér í álfu. Þá hefst nýtt
viðhorf, nýir möguleikar, en ef til vill nokkur vandi fyrir norræna samvinnu.
Að endaðri Evrópustyrjöldinni er liðinn átakanlegur en eftirtektarverður
reynslutími í sambúð hinna norrænu þjóða. í upphafi stríðsins gáfu allar Norð-
urlandaþjóðirnar út samtímis og samhljóða yfirlýsingu um hlutleysi. Hinn sterki
friðarvilji þessara þjóða, reynslan frá fyrri heimsstyrjöld og áhrifin af gömlum
kennisetningum og áróðri einlægra friðarvina, hafði gert þessar þjóðir trúaðri á
möguleikana til undankomu stríðsins en efni stóðu til og köld reynslan síðar
meir sýndi.
Norræuu þjóðunum tókst þó að komast hjá hörmungum ófriðarins fyrstu
mánuðina. Og á þeim tímum undirbjuggu þær aukið samstarf og samhjálp, er
miðað var við, að þeim tækist öllum að sleppa við ógnir stríðsins í heimalöndun-
um. En sú von varð ekki til langra tíma. Þegar seint á árinu 1939 réðist Rússland
á eitt ríkjanna, Finnland. Samúðin í öllum hinum Norðurlandaríkjunum var
mjög sterk og áberandi. Finnsku þjóðinni bárust ekki aðeins ótal samúðaryfir-
lýsingar, heldur og stórkostleg hjálp frá öllum hinum Norðurlöndunum. Og í
marzmánuði 1940 lauk fyrsta þætti þessa átakanlega harmleiks með því, að
10