Peningamál - 04.05.2022, Page 19

PENINGAMÁL 2022 / 2 19
í takt við aukin efnahagsumsvif og sjást nú fyrstu merki
um aukin útlán til byggingargeirans (sjá kafla III). Þá
hefur bjartsýni stjórnenda fyrirtækja aukist þótt á móti
vegi aukin óvissa vegna stríðsátaka í Evrópu og vaxandi
áhrif framboðshnökra. Þrátt fyrir það búast viðskipta-
bankarnir ekki við mikilli breytingu á eftirspurn eftir
fyrirtækjalánum á árinu. Þá hefur hluti fyrirtækja sótt
fjármögnun beint á markað eða í gegnum sérstaka fag-
fjárfestasjóði.
Sterk staða heimila og fyrirtækja
Skuldir heimila hafa heldur aukist frá því fyrir faraldur-
inn en skuldsetning heimila er þó enn hófleg (mynd
II-9). Vanskil heimila hafa einnig minnkað og eru lítil í
sögulegu samhengi. Þá hefur eignastaða heimila batnað
í gegnum faraldurinn og sparnaðarhlutfall þeirra er enn
yfir sögulegu meðaltali (sjá kafla III). Því má ætla að við-
námsþróttur heimila sé heilt yfir nokkur, m.a. til að mæta
áhrifum hærri vaxta og hækkun verðlags.
Væntingar um frekari hækkun vaxta virðast hafa
beint fleiri heimilum í óverðtryggð lán með föstum vöxt-
um þótt vextir þeirra séu hærri en á lánum með breyti-
legum vöxtum. Vaxtaálag á óverðtryggð húsnæðislán
hefur auk þess minnkað lítillega þar sem vextir á nýjum
húsnæðislánum hafa hækkað minna en innlánsvextir og
meginvextir Seðlabankans (mynd II-10).
Þrátt fyrir efnahagssamdráttinn hafa skuldir fyrir-
tækja minnkað lítillega frá því fyrir faraldurinn og staða
fyrirtækja virðist betri en útlit var fyrir við upphaf farsótt-
arinnar. Þótt þau fyrirtæki sem urðu fyrir mestum áhrif-
um af farsóttinni standi enn höllum fæti hefur rekstur
fyrirtækja sem urðu fyrir minni áhrifum af faraldrinum í
mörgum tilfellum gengið vel. Sum af stærri fyrirtækjum
landsins nýttu betra aðgengi að fjármagni og lægri vexti
til endurfjármögnunar á betri kjörum þótt vaxtaálag á
ný útlán hafi almennt heldur hækkað miðað við þá inn-
lánsvexti sem þeim standa til boða (mynd II-10). Þá hafa
útlánatöp bankanna vegna fyrirtækjalána verið minni en
gert var ráð fyrir í upphafi faraldursins og vanskil fyrir-
tækja minnkuðu á síðasta ári.
Eignaverð
Lítið framboð íbúða og áframhaldandi hækkun
húsnæðisverðs …
Húsnæðisverð hefur hækkað mikið undanfarið en umsvif
á fasteignamarkaði tóku að aukast seint á árinu 2020
og náðu hámarki á fyrri hluta síðasta árs. Lægri vextir,
mikill uppsafnaður sparnaður og meiri ráðstöfunartekj-
ur auðvelduðu kaup á stærra húsnæði og gerðu fleiri
fyrstu kaupendum kleift að kaupa sína fyrstu eign. Í
Vaxtaálag á útlánum1
Mars 2015 - mars 2022
1. Mismunur á vegnum meðalvöxtum á óverðtryggðum útlánum stóru viðskipta-
bankanna þriggja og meginvöxtum Seðlabankans annars vegar og vegnum
meðalvöxtum á nýjum innlánum hins vegar. Þriggja mánaða hreyfanleg meðaltöl.
Heimild: Seðlabanki Íslands.
Miðað við innlánsvexti Miðað við meginvexti
Prósentur
Mynd II-10
0
1
2
3
4
5
6
7
Ný húsnæðislán Ný fyrirtækjalán
‘20‘19‘18‘17‘16‘15‘20‘19‘18‘17‘16‘15 ‘21 ‘21
Skuldir heimila og fyrirtækja1
2003-2021
1. Skuldir við fjármálafyrirtæki og útgefin markaðsskuldabréf. Án fjármálafyrirtækja og
eignarhaldsfélaga.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Heimili
% af VLF
Mynd II-9
Fyrirtæki
0
50
100
150
200
250
300
350
400
‘21‘19‘17‘15‘13‘11‘09‘07‘05‘03