Peningamál - 04.05.2022, Blaðsíða 26

PENINGAMÁL 2022 / 2 26
en á undanförnum árum. Í spánni er búist við að vöxtur
samneyslu verði milli 1½-2% á ári á sama tíma og að
fjárfesting hins opinbera dragist lítillega saman. Gangi
þetta eftir verður hlutdeild samneyslu og fjárfestingar
hins opinbera í landsframleiðslunni nálægt 30% við lok
spátímans sem þó er mun hærra en meðaltal síðasta
aldarfjórðungs.
Verulega dregur úr hallarekstri ríkissjóðs í ár þegar
mótvægisaðgerðir renna sitt skeið
Halli á rekstri ríkissjóðs á síðasta ári nam 8,2% af lands-
framleiðslu sem er álíka mikill halli og árið 2020 (mynd
III-10). Auk áhrifa efnahagssamdráttarins í kjölfar far-
sóttarinnar vógu mótvægisaðgerðir stjórnvalda þungt í
hallarekstrinum.
Í grunnspá bankans er áætlað að halli ríkissjóðs
verði 4,7% af landsframleiðslu í ár og má rekja afkomu-
bata frá fyrra ári til þess að verulega dregur úr mót-
vægisaðgerðum tengdum farsóttinni auk þess sem tekju-
stofnar ríkissjóðs halda áfram að styrkjast samhliða
vaxandi efnahagsumsvifum. Þessu til viðbótar er í ár
búist við mikilli aukningu arðgreiðslna frá fyrirtækjum
í eigu ríkissjóðs. Á móti þessu kemur útgjaldaaukning
fjárlaga, endurgreiðsla virðisaukaskatts vegna átaksins
„Allir vinna“ auk annarra minni breytinga á tekjuhlið
ríkisfjármálanna í fjárlögum sem samanlagt má ætla að
auki halla ríkissjóðs um ríflega ½% af landsframleiðslu.
Mikill viðsnúningur í aðhaldsstigi ríkisfjármála
Á sama tíma og áhrifa farsóttarinnar og sóttvarnar-
aðgerða hefur gætt hefur ríkisfjármálum verið beitt til
þess að styðja við heimili og fyrirtæki. Á síðustu tveimur
árum er áætlað að stuðningur ríkisfjármálanna mældur
í breytingu hagsveifluleiðréttrar afkomu hafi samtals
numið tæplega 6% af landsframleiðslu sem að miklu
leyti má rekja til tímabundinna mótvægisaðgerða vegna
farsóttarinnar (sjá Peningamál 2021/2 og 2021/4). Í ár
rennur stór hluti mótvægisaðgerðanna sitt skeið eins og
fyrr segir. Aðhaldsstig ríkisfjármálanna eykst fyrir vikið
og nemur sú aukning rúmlega 3% af landsframleiðslu
(mynd III-11).
Á næstu tveimur árum er áætlað að tekjur ríkissjóðs
vaxi í takt við landsframleiðsluna og þróun undirliggjandi
tekjustofna. Samhliða því að þjóðarbúið vinnur sig úr
þeim aðstæðum sem farsóttin skapaði minnkar þrýsting-
ur á útgjöld hins opinbera. Í grunnspánni er því gert
ráð fyrir að útgjöld ríkissjóðs lækki lítillega í hlutfalli við
landsframleiðslu á næstu árum. Aðhald í rekstri ríkissjóðs
heldur því áfram að aukast á næstu tveimur árum en þó
minna en í ár.
Afkoma ríkissjóðs 2010-20221
1. Leiðrétt er fyrir óreglulegum og einskiptisliðum. Grunnspá Seðlabankans 2022.
Heimildir: Fjármála- og efnahagsráðuneytið, Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Heildarjöfnuður
% af VLF
Mynd III-10
Leiðréttur frumjöfnuður
-10
-8
-6
-4
-2
0
2
4
6
‘22‘21‘20‘19‘18‘17‘16‘15‘14‘13‘12‘11‘10
Breyting á hagsveifluleiðréttum frumjöfnuði ríkissjóðs
2018-20241
1. Leiðrétt er fyrir óreglulegum og einskiptisliðum. Grunnspá Seðlabankans 2022-2024.
Heimildir: Fjármála- og efnahagsráðuneytið, Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
% af VLF
Mynd III-11
-5
-4
-3
-2
-1
0
1
2
3
4
2024202320222021202020192018