Peningamál - 04.05.2022, Qupperneq 55

PENINGAMÁL 2022 / 2 55
Að öllu samanteknu virðist ekki líklegt að stríðsátökin
hafi mikil bein neikvæð áhrif á utanríkisviðskipti Íslands þótt
þau geti orðið nokkur fyrir einstaka fyrirtæki og atvinnu-
greinar. Óbein áhrif í formi mikillar verðhækkunar á orku-
gjöfum og annarri hrávöru verða hins vegar víðtæk hér á
landi eins og víða annars staðar. Kostnaður fyrirtækja eykst,
innflutnings verð hækkar og framfærslukostnaður heimila þar
með einnig, sem hefur neikvæð áhrif á eftirspurn eftir vöru
og þjónustu. Aukin óvissa um efnahagshorfur kann jafnframt
að draga enn frekar úr útgjalda- og fjárfestingarvilja inn-
lendra heimila og fyrirtækja. Á móti vegur hins vegar sterk
eignastaða heimila og mikill uppsafnaður sparnaður sem
þau geta gengið á til að mæta hækkun verðlags. Áhrifin á
framfærslukostnað heimila verða einnig minni hér á landi en
á meginlandi Evrópu þar sem vatnsafl og jarðvarmi eru notuð
hér á landi til húshitunar og rafmagnsframleiðslu fremur en
olía og jarðgas. Verðhækkun mikilvægra útflutningsafurða
eins og áls og sjávarafurða vegur einnig á móti neikvæðum
áhrifum mikillar hækkunar olíu- og hrávöruverðs á viðskipta-
kjör (sjá kafla I).
Þá er líklegt að áhrif átakanna á innlent fjármála-
kerfi verði takmörkuð enda eru fjármálaleg tengsl þess við
Rússland og átakasvæðið hverfandi (sjá einnig rammagrein
1 í Fjármálastöðugleika 2022/1). Lausafjárstaða innlendra
banka er auk þess góð, gjaldeyrisforði Seðlabankans rúmur
og erlend staða þjóðarbúsins sterk. Innlent fjármálakerfi ætti
því að vera vel í stakk búið til að takast á við mögulegar
neikvæðar hliðarverkanir átakanna. Þrátt fyrir að skulda-
tryggingarálag á ríkissjóð hafi lítið breyst í kjölfar ástandsins
hefur vaxtaálag á erlendar skuldbindingar hans sem og
innlendra viðskiptabanka hækkað. Það ætti þó ekki að hafa
mikil áhrif á ríkissjóð til skamms tíma litið þar sem þörfin fyrir
endurfjármögnun er ekki brýn. Áhrifin á innlend fyrirtæki
og viðskiptabanka sem þurfa að endurfjármagna erlendar
skuldabréfaútgáfur á komandi misserum gætu hins vegar
orðið meiri. Þá kann gjaldmiðlaálag á íslensku krónuna að
hækka vegna aukinnar óvissu í alþjóðlegum efnahagsmálum
og gengi krónunnar því orðið heldur lægra en ella á næstu
mánuðum.
Á heildina litið valda stríðsátökin því að verðbólga
hér á landi verður meiri og þrálátari en hún hefði ella verið
og vöxtur einkaneyslu minni. Hagvöxtur í helstu viðskipta-
löndum verður einnig minni og útflutningur héðan eykst
því hægar en ella þótt betri viðskiptakjör vegi þar á móti.
Hagvöxtur hér á landi verður því minni en á horfðist áður
en stríðið braust út. Óvissa um efnahagshorfur er hins vegar
mikil og hversu mikil áhrifin verða mun ráðast af framvindu
mála á alþjóðavísu.