Arkitektúr og skipulag - 01.04.1992, Blaðsíða 28

Spiral Jetty eftir Robert Smithson frumkvöðul landlistar.
meinsemdar og frelsis liggur
kræklóttur vegur um öngstræti
arkitekta jafnt hér og erlendis til
sköpunar formgerða er hæfa
postmódernískri heimsmynd á
jákvæðan hátt.
I ljósi fyrrgreindra atriða er
spurningin sú, hvaða niðurstöður
geti íslenskir arkitektar dregið frá
postmódernismanum.
Er mögulegt að hugsa sér
einhvern grundvöll fyrir íslenskan
arkitektúr er dregur það besta úr
hinu alfrjálsa og samhengislausa?
Er hægt að hugsa sér grundvöll
fyrir formgerð er getur meðtekið
ótakmarkaða fjölbreytni og
breytingar en samt sem áður haft
sérkenni?
Mig langar að vekja athygli á
líkingu sem má hugsa sér sem
rauðan þráð gegnum samhengis-
leysi postmódernismans en það er
hugmyndin um framandleika sem
huglægan strúktúr. Leit að hinu
framandlega og skilgreining þátta
er ýta undir framandleika geta ef
til vill verið leiðarljós í íslenskum
arkitektúr og gefið honum sér-
kenni.
Framandleikinn (the other,
otherness) gæti á vissan hátt
verið sá þáttur er gefi lífgun
sundraðs módernisma ný gildi og
hugmynd um samhengi fengist
fyrir möguleika á ýmissri
fjölbreytni.
Bandaríski gagnrýnandinn Craig
Owens hefur ýtt undir þessa
skoðun með kenningu sinni um
allegoríur eða táknsögur sem geta
reynst okkur hjálplegar. I ritgerð
sinni The Allegorical Impulse eða
„Ahrifakraftur táknsögunnar”
segir hann: „Táknsögn er sífellt
tengd hinu sundraða, ófullkomna
og ólokna og hún hefur eðlislegan
skyldleika og fær ýtarlegustu
túlkun sína í rústum (fornleifum)
sem má segja að séu fullkomnasta
dæmið um táknsögu.” Táknsaga
eða allegory eins og fyrr sagði er
grískt orð að uppruna og segir það
sjálft sitthvað um uppruna sinn,
en Owens hefur skýrt það sem
allo = framandleiki + agoreuei=
að tala, sem sagt að tala gegnum
hið framandlega.
Islendingar með sinn fornsöguarf,
þjóðsögur, fornleifagröft, geo-
metrísku landslagskenningar,
mýtur, dulspeki, launtákn og
óráðnu náttúru með endalausum
allegorísku staðarnöfnum ættu að
geta gert sér mat úr einhverju af
umhverfi sínu.
Þetta er hlutur er listamenn og
rithöfundar hafa vitað um
aldaraðir og óspart leitað fanga í
við sköpun sína. Líkingasögur
eða táknsögur eru aldrei sjálfum
sér nógar í virkni sinni og með
blendingi sínum og launtáknum í
aðra þætti eru þær rtkar af tilvís-
unum er gefa þeim kraft.
26