Arkitektúr og skipulag - 01.04.1992, Blaðsíða 57

Gotneska stefnan. Teikn. próf. Odd Broch-
mann. Úr „Stil, form og fællesskab“ eftir Odd
Brochmann.
starfsstétt, bregðumst við þessu
umhverfi.
Nútímahreyfing á sviði bygging-
arlistarinnar vann sér helgi í
vestrænum þjóðfélögum vegna
þess hvernig stéttin brást við
breytingum á starfsumhverfi
arkitekta.
Þeir byggðu upp hugmyndafræði,
sem gerði þá að hvatamönnum og
þátttakendum í uppbyggingu
þeirrar velferðar sem við njótum í
dag. Hugsjónagrundvöllur og
siðalögmál stéttarinnar efldu
áhrifamátt hennar í opinberu lífi.
Hér má nefna forystu í skipulags-
málum bæja og borga, og
umbótum á húsakosti og
hýbýlaháttum almennings.
Misskilningurinn felst í því að
segja hugmyndafræðina dauða í
stað þess að dæma hugsjóna-
grundvöllinn rofinn.
Hin nýja hugmyndafræði felst í
þeim eiginleikum postmódern-
ismans, sem raktir voru hér að
framan: rótleysi, stjórnlaust
frjálsræði og afneitun félagslegra
áhrifa á samfélagsbygginguna.
Við tekur viðskiptasjónarmið,
arðbærrar samkeppni.
Hverjar eru svo afleiðingar
þessara breyttu viðhorfa?
„Dauði höfundarins og fjarlægð
(firring) einstaklingsins í iðu
neyslusamfélagsins”.
A það að verða hlutverk
arkitektastéttarinnar að eyða
sjálfri sér? Með hvaða hætti gerist
þetta? Hér kemur að hinum
formfræðilega þætti.
Listfræðingar hafa skipt menn-
ingarsögu vestrænna þjóða í
stílsöguskeið byggingarlistarinnar
á formfræðilegum grundvelli.
Hvert skeið hefur átt sér bæði
aðdraganda, háþróunarskeið og
hnignunarskeið í samkeppni við
breyttar nýjar formhugmyndir.
Ef grannt er skoðað má sjá
samhengi með þessari þróun og
breytingum á valdakerfinu á
hverjum tíma.
Fursta- og borgríkjaveldi - endur-
reisnarstíllinn, kirkjuveldið -
gotik, einvalds'konungar - barok
og rokoko. Breytingar á 19. öld
leiddu til þeirrar ringulreiðar að
deilt var um gildi þessara
stílfyrirbæra. Þó þótti eðlilegt að
kirkjur skyldu byggðar í gotnesk-
um stíl, stjórn'Valdsbyggingar og
fjármála-stofnanir í endurreisnar'
stíl og sömuleiðis viðhafnar-
byggingar heldri manna.
I þessari óreiðu samfara vaxandi
áhrifum nútíma borgarastéttar óx
fram hugmyndagrundvöllur þess
sem kallað hefur verið módern-
ismi, þó að módernismi nái yfir
mörg formfræðileg stílfyrirbrigði.
Eg hef leyft mér að kalla þessa
stílfræði, flokkunarkerfi list-
fræðinganna, bæði þarft og gott
fyrirbæri.
Nú eftir síðari heimsstyrjöldina
hafa síðustu tuttugu árin verið
töluverð átök um áhrifavald
hinna ýmsu stétta þjóðfélagsins.
Átökin felast í deilum um stjórn-
unaraðferðir fremur en beinum
deilum um stéttarvöld, þó þau
hafi líka átt sér stað.
Samfara þessu er ýmist á heim-
spekilegum grunni eða formfræði-
legum farið að varpa fram
efasemdum um hugsjónagrund-
völl og hugmyndafræði „módern'
ismans”. Sá grundvöllur fellur
ekki allskostar að hugmyndafræði
s.k. frjálshyggju og hugmyndum
um frjálsræði óheftrar samkeppni.
Til að gera eins og áður gerðist,
að aðlaga starfsemi stéttarinnar að
nýju starfsumhverfi, fóru ýmsir
arkitektar að móta formfræðilega
Barok-stefnan. Teikn. próf. Odd Broch-
mann. Úr „Hus“ eftirOdd Brochmann.
55