Arkitektúr og skipulag - 01.12.1992, Blaðsíða 27

nota peningana í eitthvað þarfara,
t.d. að byggja yfir gamla fólkið á
einhverjum gatnamótunum. Ef
ekkert af þessu gengur þá er bent á
að umrædd bygging verði alltof dýr,
það sé heilög skylda hins opinbera
að byggja ódýrt og forðast allt bruðl.
Til lengdar getur þetta verið mikil
raun fyrir talsmenn hins opinbera
og ekki nema einstaka harðjaxl
stenst hana.
Sem betur fer er til heppilegri leið
en bún er sú að reyna að kaupa
gamalt eða hálfbyggt hús og innrétta
það fyrir tiltekna starfsemi.
Stundum tekst að fá svona hús
hræódýrt og þá eru allir ánægðir,
enginn með þras og fáir láta sér
detta í hug að spyrja hvort húsið
henti starfseminni. Síðan má í
rólegheitum innrétta húsið og oft
tekur það svo langan tíma að engin
leið er að átta sig á raunverulegum
kostnaði og allir reyna að trúa því
að tekist hafi að byggj a ódýrt, j afnvel
þótt húsnæðið hafi e.t.v. verið alltof
stórtogóhentugtfráupphafi. Svona
geta menn líka verið snjallir hjá
hinu opinbera að byggja ódýrt.
Samt heyrist stundum að við
byggjum mun dýrara en aðrar þj óðir.
Þessu eigum við bágt með að trúa en
sumir vilja þó sýna viðleitni til að
lækka byggingarkostnaðinn og
benda á ýmsar snj allar lausnir í þeim
efnum, svo sem a lútboð eða
hönnunarútboð sem hvorttveggja
miðar að því að halda niðri kostnaði,
aðallega við undirbúning og
hönnun. Það hefur nefnilega aldrei
þótt heppilegt á Islandi að borga
mönnum fyrir að hugsa. Við erum
framkvæmdamenn og látum verkin
tala.
Við kærum okkur heldur ekki um
að eyða miklum peningum í rann-
sóknir. Opinberir aðilar treysta sér
ekki til að auka fjárframlög til rann-
sókna og þeir sem selja og framleiða
efni eru sennilega ekki aflögufærir
heldur. Það er ekki fyrr en heilu
íbúðahverfin, sem einu sinni voru
byggð svo ódýrt, fara að grotna niður,
að farið er að setja peninga í
rannsóknir. Auðveldara er að
útvega fé til rannsókna eftir á og
athuga hvað hafi eiginlega gerst
heldur en að athuga hvað muni
hugsanlega gerast, þá treystum við
fremur á stjörnuspekina.
Sagan kennir okkur að við höfum
verkin tala.”
alltaf átt í stríði við óblíð náttúruöfl.
V ið bjóðum þeim birginn, herðumst
við hverja raun og þjóðin stendur
saman um að vinna sig út úr erfið-
leikunum. Allirvinnupallarnirsem
við nú sjáum utan á húsum, sem
einu sinni voru byggð svo ódýrt en
eru nú farin að molna, bera vott um
að við erum enn að berjast við
náttúruöflin.
Næst gætum við þurft að berjast
við ryðgaðar vatnslagnir og
sprungna ofna í heilum bæjum eða
hverfum. Þá er víst að lagt verður
fram fé til rannsókna og þjóðin
stendur saman um að vinna sig út úr
vandanum.
Stundum koma fram á sjónarsviðið
menn sem mistekst að vera snjallir
að byggja ódýrt. Einu sinni var t.d.
stofnuð verksmiðja til að smíða
einingar til húsagerðar. Með þeim
átti að gera fólki kleift að byggja
ódýr og yfirlætislaus hús þar sem
auðvelt var að laga innra skipulag
að þörfum íbúanna. Þetta þótti svo
snjallt að ótalmargir fóru að fram-
leiða einingahús með þeim afleið-
ingum að ekki tókst að framleiða
nægilega mikið á hverjum stað til
þess að húsin yrðu nógu ódýr. Þessi
starfsemi lognaðist því víðast hvar
út af enda þótti mörgum húsin ekki
nógu fín og sumir héldu að þau
þeyttust burt í næsta ofviðri.
Fyrir rúmum fimmtíu árum, eða á
vordögum íslenskrar nútímabygg'
ingarlistar, voru uppi hugsjóna-
menn sem eygðu möguleika á því
að hver og einn ætti kost á hentugu
og látlausu húsnæði sem ekki stefndi
fjárhag hans í voða, væri
skynsamlega að farið. Þeir skrifuðu
hver sinn kaflann í lítilli bók sem
hét „Húsakostur og híbýlaprýði”.
Skrif þeirra mótuðust af því þjóð-
félagslega viðhorfi, sem þá hafði
rutt sér til rúms um hinn vestræna
heim, að byggingar og önnur
mannvirki ættu fyrst og fremst að
mótast af hagnýtum sjónarmiðum
og uppfylla nauðsynlegar og raun-
verulegar þarfir notendanna án
íburðar og skreytinga. Einn kafli
bókarinnar var skrifaður af Halldóri
Kiljan Laxness og hét hann „Sálar-
fegurð í mannabústöðum”. Þarkom
fram sú skoðun að menningarástand
almennings hafi áhrif á híbýlin og
segir þar á einum stað: „Um leið og
almenningi gefst kostur á að afla sér
betra skilnings á notagildi hlutanna
í kring um sig og efla skyn sitt á
fegurð og yndisþokka, þá munu hús
einstaklinganna af sjálfu sér verða
hentugri og fegurri”.
Ef við stöldruðum aðeins við og
hugsuðum minna um hraðann og
gróðann og það hvernig við ætlum
að byggja „ofsalega” ódýrt með því
að hætta að hugsa og rannsaka en
hygðum betur að raunverulegum
þörfum, sálarfegurð og ýmsu öðru
sem ekki er mælanlegt á harðan
mælikvarða, má vera að við verðum
svo snjöll að byggja að hús okkar
verði af sj álfu sér ekki bara hentugri
og fegurri heldur einnig ódýrari í
raun. ■
uÞað hefur nefnilega aldrei þótt heppilegt
✓
á Islandi að borga mönnum fyrir að hugsa.
Við erum framkvæmdamenn og látum
25