Arkitektúr og skipulag - 01.12.1992, Blaðsíða 41

SKIPULAGS; OG UMHVERFISAAAL
í EVRÓPU ÁRIÐ 2000
STEFÁN THORS
SKIPULAGSSTJÓRI RÍKISINS.
Oháð því hvort ísland
gerist aðili að Evrópu-
bandalaginu, skrifar
undir samning um
evrópskt efnahagssvæði eða gerir
tvíhliða samninga við einstök ríki,
er ljóst að hér á landi á margt eftir
að breytast á næsta áratug. Þessar
breytingar má rekja til þess sem
gerast mun í Evrópu og Island hefur
engin áhrif á.
V aldataflinu milli austurs og vesturs
í Evrópu er lokið og í Evrópubanda-
laginu eru smám saman að mást út
efnahagsleg og landfræðileg mörk
milliríkja. í Norður-Evrópukeppast
þjóðríkin við að teikna ný kort af
Evrópu þar sem viðkomandi ríki er
í miðju hringiðunnar. Þannig hafa
Danir sett fram sína framtíðarsýn í
ritinu Danmörk árið 2019 og Svíar
sj á mikla möguleika á að Karlskrona,
60 þúsund manna bær í Suður-
Svíþjóð, verði miðstöð viðskipta
við ríkin við Eystrasalt.
EVRÓPA
Evrópubandalagið var upphaflega
efnahagsbandalag, en hefur smám
saman verið að færa út kvíarnar til
fleiri sviða þjóðlífsins. Árið 1991
gaf EB út ritið “Europe 2000:
Outlook for the Development of
the Community’s T erritory” en það
er í fyrsta sinn sem EB gefur út rit
sem varðar landnotkun og skipulag.
Þar til allra síðustu ár hefur verið
litið á skipulagsmál (spacial
planning) sem stj órnmál og þar með
málefni sem heyrði undir einstök
ríki og sveitarfélög. Rökin fyrir því
að EB leggur nú stóraukna áherslu á
skipulagsmál eru þau að hin hraða
þróun í átt að nýrri Evrópu krefst
breiðari skoðunar og framtíðar'
sýnar í tengslum við ný vaxtarsvæði
og nýjar samgönguleiðir. EB horfir
þess vegna ekki aðeins til þróunar í
aðildarríkjunum heldur einnig til
þróunar í þeim ríkjum sem eru utan
bandalagsins, s.s. Norðurlanda og
Austurríkis.
Það er mat eins af höfundum Europe
2000, Derek Martin, að nú þegar
eigi sér stað svo miklar breytingar á
efnahagS' og stjórnmálasviði í
Evrópu að þær eigi eftir að hafa
hingað til óþekktar breytingar í för
með sér á landnotkun. Tilkoma
innri markaðar, hugsanleg innganga
Austurríkis, Svíþjóðarog Finnlands
íEB, samningur um evrópskt efna-
hagssvæði og efnahagssamvinna
Austur- og Vestur'Evrópu munu að
mati Martins hafa víðtæk áhrif á
skipulagsmál. Samgöngu- og
veitukerfi verða endurskipulögð og
breytingar á umferðarstraumum
munu skapa nýja möguleika á
staðarvali fyrirtækja og breyta þar
með samskiptamynstri borga og
svæða í Evrópu. Á það er lögð
áhersla að ekki beri að líta á “Europe
2000” sem eiginlega skipulags-
áætlun eins og hún er skilgreind,
heldur sem skoðun sem framkvæmd
er “að ofan” þ.e. af ráðamönnum í
EB með það að markmiði að skapa
grundvöll að frekari skipulagsvinnu
í “grasrótinni” í héruðum og þjóð-
ríkjum.
DANMÖRK
Danir eru fljótir að taka við sér
þegar skipulags- og umhverfismál
eru annars vegar. í framtíðarsýn
Dana sem gefin hefur verið út í
veglegu riti á vegum umhverfis-
ráðuneytisins og heitir “Danmark
pá vej mod ár 2018” eru tíunduð
þau leiðandi markmið sem danska
ríkisstjórnin mun hafa að leiðarljósi
í sambandi við skipulagsmál, þróun
og breytingar. Þessi markmið eru:
■ Styrkja á stöðu danskra bæja í
Evrópu.
■ Eystrasaltssvæðiðáaðverafremst
í flokki borgarsvæða á Norður-
löndum.
■ Danskir bæir eiga að vera fallegir,
hreinir og þjóna vel sínum tilgangi.
■ Danskir bæir eiga að tengjast á
hagkvæman og umhverfisvænan
hátt við alþjóðlegar samgönguleiðir.
■ Danskt landslag á að vera
fjölbreytt og strjálbýlið lifandi.
■ Danskarstrendurogbæireigaað
halda sínum séreinkennum og vera
aðlaðandi fyrir ferðamenn.
Samþykktir dönsku ríkisstjórnar'
innar eru bindandi fyrir ríkið en
eiga ekki á neinn hátt að hefta
athafnir einkaaðila. Þeirri fram-
tíðarsýn sem birtist í ritinu er hins
vegar ætlað að verka hvetjandi á
héruð og sveitarfélög í sinni stefnu-
mörkun um framtíðarþróun.
1. janúar 1993 tekur Niels Öster-
gárd, sem er forstj óri í dönsku skipu-
lagsstjórninni, við formennsku í EB-
nefnd sem fjallar um skipulagsmál
og þróun. Að sögn Östergárds
verður aðalverkefni nefndarinnar
að semja nýja skýrslu um skipulag
og landnotkun í Evrópu, þar sem
mun nánar verður farið í saumana
en í “Europe 2000”. Að mati
Östergárds er sú áhersla sem EB
leggur nú á skipulagsmál athyglis-
39