Arkitektúr og skipulag - 01.12.1992, Síða 56

enginn þeirra tillögu eins og farið
hafði verið fram á. Aætlaðar stærðir
bygginga voru gefnar upp í
fermetrum og því gáfu þátttakend-
urnir sér ólíkar forsendur um
rúmmál þeirra. Þannig gerði lægsta
tilboðið ráð fyrir 30 % minni
byggingu en hið hæsta, og er því
auðskýrður sá sparnaður sem
almenningi er talin trú um að náðst
hefði fram (hönnunarlaun reiknast
sem hlutfall af heildarkostnaði, sem
áætlaður er á grundvelli rúmmáls).
Hönnun verður sjaldan betri en
þær ákvarðanir sem til grundvallar
liggja. I þessu er m.a. fólgin skýringin
á miklum hönnunarkostnaði við
einstakar stórbyggingar nú á síðustu
árum. Þegar forsendur byggingar-
áætlunar eru ólj ósar eða þeim breytt
á miðjum byggingartíma, kallar það
á endurhönnun, sem verður dýrari
eftir því sem byggingin er flóknari
og fleiri ráðgjafar koma við sögu.
Slæm reynsla hefur fengist af því að
hefj a framkvæmdir áður en hönnun
er að fullu lokið sem og því að
vanáætla hönnunar- og fram-
kvæmdartíma.
Ef borgaryfirvöldum er full alvara
með þeim ásetningi að ná fram
aukinni hagræðingu í byggingar-
málum, þá er vandaðri undir-
búningur og markvissari ákvarð-
anataka áður en að hönnun hefst
öruggasta leiðin að því marki. Þáttur
undirbúningsvinnu, s.s. gerð for-
sagnar og rýmisáætlunar, hefur mj ög
verið vanmetinn hér á landi, oft
með herfilegum afleiðingum fyrir
skattgreiðendur. I flestum löndum
er slíkur undirbúningur tekinn
alvarlega, enda eru þær ákvarðanir
sem mestu ráða um byggingar-
kostnað teknar á þessu stigi.
Það er dýrt að byggja, og enn dýrara
ef höndum er kastað til undir-
búnings, ákvarðanatöku og
hönnunar. Ekki er nægilegt að
einblína á stofnkostnað þegar mat
er lagt á hagkvæmni bygginga. Góð
hönnun og vandað efnisval skilar
sér í flestum tilvikum margfalt til
baka í minni viðhalds- og rekstrar-
kostnaði, verðmætari fasteign og
síðast en ekki síst, betra og
manneskjulegra umhverfi.
Á síðustu áratugum hefur stórum
hluta af þjóðarauði Islendinga verið
sóað í illa hönnuð og illa byggð hús,
vegna þess að skammtímasjónarmið
hafa verið allsráðandi í bygging-
armálum. Löngu er orðið tímabært
að þeim óskunda linni en vanhugsað
kák á borð við ofangreint hönnunar-
útboð er ekki spor í rétta átt ■
GUNNAR TORFASON
RÁÐGJAFAVERK -
FRÆÐINGUR.
að hefur lengi verið mín
skoðun að opinberar
byggingar, þá ekki síst
kirkjur, eigi að endur-
spegla það nýjasta og besta í
arkitektúr hvers tíma. Það sama
gildir að sjálfsögðu um verkfræði-
lega hönnun, burðarvirki, lagnir og
umhverfisþætti. Til þess að ná fram
bestum árangri er hugmynda-
samkeppni tvímælalaust ein raun-
hæfasta aðferðin.
Hvernig á að velja þátttakendur? Ef
sköpunarmeistarann vantar og hafi
menn sofnað á verðinum, hætt að
fylgjast með þróun tækninnar, þá
er ekki von á neinni nýsköpun.
Samkeppni um hönnun á að vera af
hinu góða og þar hafa hönnuðir
tækifæri til að draga fram það besta
sem þeir geta sýnt. Það er skilyrði að
rétt sé staðið að útboði á hönnun, ef
árangur á að vera í samræmi við
væntingar verkkaupa.
Alt bendir til þess að ekki hafi verið
rétt staðið að útboði á hönnun
Rimaskóla fyrir Reykjavíkurborg og
er það miður. Reykjavíkurborg hefur
sýnt það í mörgum verkum að þar
fer stórhuga og metnaðarfullur
verkkaupi. Borgin má því ekki kasta
höndum til útboðsgagna þegar um
er að ræða útboð á hugverkum,
hönnun. Byggingarkostnaður
samanstendur af verktakakostnaði,
hönnunarkostnaði og ýmsum
óbeinum kostnaði, svo sem undir-
búningi, eftirliti og fjármagns-
kostnaði. Markmið verkkaupa ætti
að vera að lágmarka summuna af
þessumkostnaðarþáttum. Odýrasta
hönnun tryggir ekki ódýrasta
verktakakostnaðinn og ekki lægsta
heildarkostnað. Dæmin sýna að
vandaður undirbúningur er líklegri
til að tryggja snurðulausa verk-
framkvæmd.
Skólabygging eins og Rimaskóli á
að vera metnaðarfullt verkefni bæði
fyrir verkkaupa og hönnuði.
Vönduðhönnun, semskilarvistlegu
umhverfi, hefur um leið jákvætt
uppeldislegt gildi fyrir þá kynslóð
sem fær að stunda hér nám. Um
leið er hún augnayndi íbúa í
nágrenninu.
Það er eðlileg ósk verkkaupa að
vilja vita fyrirfram um hönnunar-
kostnað og eiga arkitektar og ráð-
gjafaverkfræðingar að fagna því að
fá tækifæri til að taka þátt í hug-
myndasamkeppni og um leið sam-
keppni um hagkvæmustu heildar-
lausn. Gera verður meiri kröfur til
Reykjavíkurborgar og annarra stórra
verkkaupa en hins almenna borgara
þegar um er að ræða gerð útboðs-
gagna fyrir hönnunar-samkeppni.
N ægar fyrirmyndir, staðlar og reglur
eru til staðar, bæði innlendar og frá
nágrannalöndum, til að styðjast við.
Á markaðnum eru starfandi
ráðgjafar, sem treystandi er til að
semja slík útboðsgögn.
Ef til vill væri ráðlegt að fela kunn-
áttumönnum að semja næstu
útboðsgögn. Með þvt má auka líkur
á að siðareglum verði fylgt, að
kostnaður bygginga verði í lágmarki
og fagurfræðilegir þættir í hámarki
og að best verði komið á móts við
væntingar verkkaupa og metnað
hönnuða. ■
54