Arkitektúr og skipulag - 01.12.1992, Síða 57

STEFÁN HERMANNSSON
AÐSTOÐARBORGAR-
VERKFRÆÐINGUR.
Hönnun er áhugavert,
skapandi, mikilvægt
og eftirsótt verkefni
og skiptir miklu fyrir
verkkaupa að hann stuðli að því
með ákvörðunum sínum að vel
takist til. Þegar verkkaupi er opinber
aðili varðar samfélagið allt hvernig
að þessu er staðið.
Mikilvægustu verkefni verkkaupa
í þessu sambandi eru venj ulega þessi:
Að gera forsögn og ákveða verk-
efninu forsendur, að velja hönnuði
og gera við þá samninga, að fylgjast
með hönnun, áætlanagerð og undir-
búningi, að ákveða útboðsform og
útboðsáfanga, að sjá um fjár-
hagslegt og tæknilegt eftirlit. Við
þessi verkefni sín getur verkkaupi
stuðst við eigin reynslu, notað
ráðgjöf eftir atvikum. I þessu efni
eru að mínu mati ýmsar leiðir færar,
aðalatriði er að rata þá leið sem
valin er.
Utboð á hönnun Rimaskóla var
ekki á vegum borgarverkfræðings
og útboðsgögn ekki unnin á veg-
um embættisins, ég hef ekki séð
tilboðin né tillögurnar og hvorki
get né vil fjalla um þetta útboð
sérstaklega. Eg hef hins vegar fallist
á að setja á blað hugleiðingar um
útboð á hönnun í tilefni af
umræðum sem af þessu útboði hafa
spunnist.
Á ferð um Danmörku á síðasta ári
hitti ég yfirverkfræðing umferðar-
deildar í einum af stærri bæjum þar
í landi og sagði honum að
Reykjavíkurborg keypti nær alla
hönnun að, ef undan eru sk ilin mj ög
sérhæfð verkefni, t.d. Vatnsveitu
og Rafmagnsveitu. Hann undraðist
þetta mjög og taldi lágmark að
starfsmenn deildarinnar hönnuðu
25 % af verkefnum beinlínis til að
halda innan stofnunar nægilega
mikilli faglegri þekkingu til að geta
dæmt um verk ráðgjafa og til að
geta gert við þá haldgóða samninga.
Hér á landi er sjaldgæft að slíkt
jafnvægi haldist, virðist eins og við
höfum tilhneigingu til að hafa
hlutina ýmist í ökla eða eyra, þannig
kaupir það embætti sem ég starfa
við nánast alla hönnun að, en
hinum megin við götuna er
Vegagerð ríkisins sem hannar flest-
öll sín verk sjálf. Þó einkavæðing sé
í tísku og geti verið ágæt er það
skoðun mín að farsælt sé að í
stofnunum séu starfsmenn með
faglega þekkingu, þó að þar þurfi
alls ekki að vera sérfræðingar á
öllum sviðum.
Fyrir nokkrum árum hélt ég því
út frá því markmiði að mynda grund-
völl útboða eins og IST 30 um útboð
og samninga um verklegar fram-
kvæmdir.
Við höfum orðið allmikla og langa
reynslu af útboðum á verklegum
framkvæmdum. Ekkert er full-
komið, útboðin hafa töluverðagalla,
t.d. þann að þau hafa leitt til of
lágra tilboða sem aftur hefur leitt til
þess að meðallíftími íslenskra
verktakafyrirtækja var til skamms
tíma aðeins 6 ár. En þau hafa líka
verulega kosti og líklega er sá stærsti
að þau mynda oftast nær sanngj ama
og hlutlausa aðferð fyrir verkkaupa
til að velja verktaka til að vinna
verkið.
“Annan kost hafa hönnunarútboð ótvírætt
en hann er sá að samning útboðsgagna
hvetur verkkaupa til að taka afstöðu til
ýmissa forsendna þegar í upphafí.”
fram að útboð á hönnun væri ófær
leið og vissulega eru á henni ýmsar
torfærur. I dag tel ég hana vel færa,
a.m.k. í þeim verkefnum þar sem
unnt er að skilgreina verkefnið að
öllu eða langmestu leyti, þá einnig
hvert framlag ráðgjafa sé og jafnvel
hvaða aðferðum sé beitt. Á síðasta
ári tókum við starfsmenn
borgarverkfræðings þátt í að móta
IST 35, samningsskilmála um
hönnun og ráðgjöf. Markmið með
þeirri vinnu voru þau m.a. að geta
gert haldbetri samninga við
ráðgjafa, að stuðla að markvissum
vinnubrögðum og minnka líkur á
ágreiningi, en tilkoma staðalsins
gerir útboðsleiðina fýsilegri þó að
staðallinn sé ekki beinlínis unninn
Stærsti kostur útboðs á hönnun er
sá sami - hlutlaus aðferð við að velja
hönnuð. (Samt skulum við ekki
verða svo hrifnir af hlutleysinu að
við þorum ekki að dæma menn eftir
verkum sínum.) Það markmið að
lækka hönnunarkostnað er því
aðeins æskilegt að því fylgi ekki að
framkvæmdakostnaður hækki
vegna þess að hönnuðurinn hefur
sparað sér fyrirhöfn við að athuga
valkosti eða reikna nákvæmlega,
né heldur að gæði mannvirkisins
verði minni af sömu orsökum. Ef
um hús er að ræða geta gæði þá
bæði verið fólgin í endingu,
viðhalds- og rekstrarkostnaði og svo
því hvernig húsið þjónar tilgangi
sínum og myndar aðstæður fyrir þá
55