AVS. Arkitektúr verktækni skipulag - 01.03.1994, Blaðsíða 15

miklum verðmætum nytjavatnsauðlindin skilar. Vatnið
í veitum og krönum iandsmanna er virði nokkurra
milljarða króna, eins og stendur, en verðmæti auð-
lindarinnar er margfalt meira. Allt lindavatn í byggð,
flutt út í dýrum neytendaumbúðum, skilaði tvö hund-
ruðþúsund milljörðum íslenskra krjóna, eða fimmþús-
undföldum þjóðartekjum okkar núna. Sjálfsagt á sú
arðnýting langt í land. Til þess þyrfti hvert manns-
barn um víða veröld að drekka 2 lítra af íslensku
drykkjarvatni á degi hverjum.
Veljum annað viðmið: Tökum 10% af lindavatni I
byggð og seljum það á sama verði og kranavatn í
Kaupmannahöfn. Því samsvarar að um 10 milljónir
manna notuðu íslenskt vatn til heimilishalds.
Það gæfi um 300 milljarða króna eða svipaða stærð
og þjóðartekjur okkar eru. Annað dæmi: Einn m3/s
-1000 l/s teknir úr grunnvatni á höfuðborgarsvæðinu,
t.d. í Heiðmörk eða við Straumsvík, og selt sem
pakkað neysluvatn úr landi- t.d. á 20 cent lítrinn gæfi
svipaða niðurstöðu, eða enn þá hærri. Allt eru þetta
vergar tekjur. Arðurinn er til muna minni.
Hvernig svo sem þetta er og hvenær sem við förum
að arðnýta þessa auðlind í stórum stíl, þá er eitt Ijóst:
Vð getum ekki leyft okkur að spilla nytjavatns-
auðlindinni að þarflausu. Við verðum að vernda
grunnvatnsauðlindina, hvar sem er á landinu, og við
verðum að ástunda skynsamlega nýtingu, vinnslu
og sölu á þessu vatni.
HVERNIG Á AÐ VERNDA VATNIÐ?
Hvað varðar grunnvatn á íslancfi og arðnýtingu þess,
þá er náttúran ekki aðeins gjöful, heldur líka gæsku-
rík. Mestur hluti grunnvatns í byggð dregst saman í
óbyggðum, þar sem náttúrleg mengun er hverfandi
og gerlegt á að vera að halda mengun af manna-
Hringrás valnsins
völdum í lágmarki, með ofurlítilli skynsemi, fyrirhyggju
og skipulagi. Vatnsverndar er þörf fyrir núverandi
vatnsöflun, ekki síður en vegna útflutnings á vatni,
því að hreint vatn er forsenda tilvistar okkar og
velsældar hér á landi. Aðstæður til verndunar
vatnsins eru misjafnar frá einum stað til annars á
landinu, en hvarvetna njótum við þess, að náttúran
sjálf megnar að hreinsa vatnið að vissu marki. Gerlar
deyja út í djúpum jarðarinnar, ferskt bergið og súrefni
úr úrkomunni vinna á mörgum lífrænum efnum, mikið
vatnsmagn þynnir aðskotaefni til stórra muna en
grugg og óhreinindi síast burtu í jarðlögunum. Við
þurfum því ekki að dauðhreinsa fyrir fram hvern
dropa, sem rennur til grunnvatns í jörðu niður.
Núverandi, náttúrleg hreinsun skilar okkur hreinu
vatni mjög víða, eins og stendur. Við þurfum því að-
eins að hindra viðbótarmengun af manna völdum,
sem einhverju nemur. Þetta á að vera hægt, með
fyrirhyggju og skipulagi, og þá getum við búið við
framtíðarvonina um arð af auðlind, sem gæti orðið
margfalt verðmætari en allar aðrar náttúruauðlindir
lands og sjávar til samans. ■
13