Bændablaðið - 04.04.2023, Blaðsíða 22

22 Bændablaðið | Þriðjudagur 4. apríl 2023
ÞÓR HF
thor.is
Fyrir
kröfuharða
Í DEIGLUNNI
Rannsóknir:
Áhrif fóðurs á
innihald mjólkur
– Mun minna joð og sink á sumrin
Ásta Heiðrún Pétursdóttir, starfs-
maður Matís, hefur undanfarin
misseri unnið við að skoða
mjólkursýni úr verslunum í
Bretlandi í þeim tilgangi að
mæla steinefni og snefilefni og
setja í samhengi við fóðrun kúa
og árstíðir.
Joðmagn reyndist vera í mun
minna mæli að sumarlagi og sink
einnig – sem Ásta telur að geti verið
áhyggjuefni varðandi þörf barna
fyrir þessi steinefni.
Heiti verkefnisins er Samband
fóðurs og árstíðabundinna sveiflna
á næringarinnihaldi mjólkur.
Mjólkursýni voru tekin úr búðum
í Bretlandi í heilt ár – bæði lífræn
mjólk og hefðbundin – og mjólkin
rannsökuð með tilliti til steinefna
og snefilefna. Markmiðið var að
sjá hvort það væru árstíðabundnar
breytingar, sem gætu meðal annars
orsakast af því að samsetning fóðurs
er mismunandi eftir árstíðum. Að
sögn Ástu eru niðurstöðurnar
svo skoðaðar með næringarþarfir
neytenda í huga, en taka þarf tillit
til að næringarþarfir mismunandi
samfélagshópa geta verið
breytilegar.
Joðstyrkurinn lægri yfir
sumarmánuðina
„Niðurstöðurnar sýndu að mjólk
er góð uppspretta kalks, fosfórs
og joðs þvert yfir samfélagshópa.
Mjólk var einnig góður gjafi
kalíums, magnesíums og sinks
fyrir börn. Ekki reyndist mikill
munur á steinefnum eftir því hvort
um var að ræða hefðbundna eða
lífræna mjólk. Mest áhrif voru
vegna árstíðar. Rannsóknin sýndi
að neysla sumarmjólkur myndi hafa
veruleg áhrif á neyslu joðs hjá öllum
neytendum – en joðstyrkurinn var
lægri yfir sumarmánuðina.
Hér gat munað miklu en í stað
þess að börn fengju um 80-160
prósent af ráðlögðum dagskammti
að vetri, þá myndu þau fá einungis
um 16-34 prósent að sumri þegar
borinn var saman munur á hæsta
og lægsta styrk. Einnig fengju börn
minna sink yfir sumarmánuðina.
Áhrifin voru minni fyrir aðra
aldurshópa.“
Niðurstöður birtar í
ritrýndu tímariti
Að sögn Ástu er mjólk ein helsta
uppspretta steinefna í mataræði
fólks og þar sem að árstíð og
framleiðsluaðferð mjólkur virðist
geta haft áhrif á styrk steinefna,
getur þessi breytileiki haft áhrif á
magn steinefna sem neytendur fá í
sínu mataræði. „Þær rannsóknir sem
áður voru birtar gáfu niðurstöður um
ýmist mjög fá stein- eða snefilefni,
en gáfu ekki heildarmynd. Þá voru
einungis tekin sýni í einstökum
mánuðum en ekki yfir allt árið. Þessi
rannsókn var því mjög heildstæð
og unnin úr gögnum frá um 500
sýnum sem tekin voru yfir heilt ár.
Fyrri rannsóknir hafa einmitt sýnt að
fóður hefur áhrif á innihald mjólkur,
en ekki var nógu skýrt hver þessi
breytileiki væri yfir árið, eða hvort
hann gæti haft áhrif á neytendur.
Það þarf að skoða sérstaklega
fyrir þá hópa sem eru í áhættu að
vera með joðskort hvort gera þurfi
ráðstafanir yfir sumarmánuðina,
til dæmis óléttar konur eða þær
sem eru með barn á brjósti.
Einnig mætti skoða að gefa joð
sérstaklega sem hluta af fóðri kúa
yfir sumarmánuðina.
Taka skal þó fram að þessar
niðurstöður miða við breskar kýr.
Ekki er ljóst hver staðan er hérlendis.
Það má þó leiða að því líkur að árstíð
hafi einnig áhrif á efnainnihald
mjólkur á Íslandi. Joðneysla hefur
verið að minnka á heimsvísu og líka
hérlendis. Joðskortur er farinn að
vera vandamál á Íslandi,“ segir Ásta.
Verkefnið var styrkt af EIT Food
og unnið í samstarfi með Háskólanum
í Reading. Niðurstöðurnar verða að
sögn Ástu birtar í ritrýndu tímariti
mjög fljótlega. /smh
Landgræðslan:
Kortleggja beitarsvæði geita
Landgræðslan hyggst kortleggja
beitarsvæði geitfjár í samstarfi við
bændur. Ný kortlagningaaðferð
verður tekin til notkunar, þar
sem geitfjáreigendur geta sjálfir
teiknað beitarsvæðin sín inn á
vefsjá GróLindar.
„Þegar vöktunarverkefnið
GróLind hófst árið 2017 varð
fljótlega ljóst að nauðsynlegt væri
að hafa gott yfirlit yfir landnýtingu.
Það er ein af grundvallarforsendum
þess að hægt sé að skoða í samhengi
ástand lands og landnýtingu að vita
hvaða svæði er verið að nýta og
umfang nýtingarinnar.
Árið 2020 var birt fyrsta útgáfa
af kortlagningu beitarlanda sauðfjár
hér á landi. Nú er sú kortlagning í
endurskoðun og vonir standa til þess
að ný og nákvæmari kortlagning
komi út á þessu ári. Árið 2022 voru
birtar niðurstöður samstarfsverkefnis
GróLindar og Háskóla Íslands um
sumarútbreiðslu þriggja villtra
grasbíta auk sauðfjár. Þar kom í ljós
að skörun er mest á meðal heiðagæsa
og sauðfjár,“ segir í tilkynningu frá
Landgræðslunni en nánari umfjöllun
um það verkefni er að finna á síðu
62 í þessu tölublaði Bændablaðsins.
„Samhliða endurbótum á
kortlagningu beitarsvæða sauðfjár
erum við að hefja kortlagningu
beitarsvæða geitfjár. Í þeirri
kortlagningu er GróLind að prófa
nýja aðferð við kortlagninguna sem
fellst í því að gefa bændum færi á
að teikna beitarsvæðin sín sjálfir inn
á vefsjá og láta í té nauðsynlegar
upplýsingar, s.s. beitartíma og
afmörkun svæðisins, allt gert í
tölvunni heima.
Búið er að prufukeyra korta-
vefsjána og nokkur beitarsvæði
hafa verið teiknuð inn. Hingað til
hefur það gengið vel. Á undan-
förnum dögum og vikum hefur
Landgræðslan haft samband
við geitabændur landsins og
óskað eftir þátttöku í verkefninu,
enn er þó ekki búið að hafa samband
við alla. Þar sem tiltölulega fáir
geitabændur eru á Íslandi var
kortlagning geitarbeitarsvæða talin
henta einkum vel til að prófa og
þróa áfram þessa nýju tækni. Ef vel
tekst til verður þessi aðferð nýtt til
að kortleggja beit annarra húsdýra
á Íslandi, s.s. hrossa og nautgripa,
sem og kortlagningu beitarsvæða
sauðfjár. Með þessari gagnvirku
kortavefsjá geta bændur tekið virkari
þátt í kortlagningu, átt auðveldari
aðgang að upplýsingunum, geta
leiðrétt villur eða gert athugasemdir
á einfaldan hátt. Einnig eru
uppfærslur fljótlegri og einfaldari í
sniðum heldur en ef upplýsingarnar
þyrftu að fara í gegnum þriðja eða
jafnvel fjórða aðila.“
Starfsfólk GróLindar, Jóhann
Helgi Stefánsson og Björk
Sigurjónsdóttir, munu verða í
sambandi við alla geitabændur á
landinu á næstu dögum og vikum.
„Við vonum að verkefninu verði
áfram tekið vel og að bændur hjálpi
okkur að gera þessa kortlagningu
eins góða og mögulegt er,“ segir í
tilkynningu frá Landgræðslunni.
/ghp
Ásta Heiðrún Pétursdóttir starfs-
maður Matís.
Mjólkursýni úr breskum mjólkurkúm.
Þú finnur Bændablaðið
á www.bbl.is,
Facebook & Instagram
Næsta blað kemur út 27. apríl
Geitur á beit. Þar sem tiltölulega fáir geitabændur eru á Íslandi var kortlagning geitarbeitarsvæða talin henta einkum
vel til að prófa og þróa áfram nýja tækni. Mynd / Háhóll geitabú.
Jóhann Helgi Stefánsson og Björk
Sigurjónsdóttir.