Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2022, Blaðsíða 38

36 Tímarit hjúkrunarfræðinga | 3. tbl. 98. árg. 2022
Viðtal
Hanna Lilja segir að áhugaverðar rannsóknir séu í gangi
núna, meðal annars um heilastarfsemi kvenna og hve
mikilvæg hormónin eru fyrir heilastarfsemina. Verið sé
að rannsaka hvers vegna konur séu í meiri hættu á að fá
Alzheimer og hvort það sé mögulega tengt hormónum.
Konur lifa einn þriðja hluta ævinnar, jafnvel lengur,
eftir tíðahvörf, og estrógen er mjög verndandi fyrir þær.
Harpa segir að konum sé ekki ætlað að lifa svona lengi
í þessum hormónaskorti. „Karlmenn eru yfirleitt með
hærri tíðni hjarta- og æðasjúkdóma en á ákveðnum aldri
þá taka konur fram úr þeim.“ Hanna Lilja bætir við:
„Þegar estrógenið lækkar, þá getur kólesteról hækkað,
æðaveggir stífna og líkur kvenna á að fá hjartaáfall aukast
og það er ein algengasta dánarorsök kvenna.“ Harpa
segir enn fremur að það sé ekki eins áberandi og hjá
körlum. „Konur ganga í gegnum ýmislegt sem verður
að taka inn í myndina seinna meir. Ef þær hafa fengið
meðgöngusykursýki, háþrýsting eða meðgöngueitrun á
meðgöngu eru það áhættuþættir fyrir því að þróa þessa
sjúkdóma með sér seinna á ævinni,“ bætir Hanna Lilja
við.
Auðveldara að lifa með svitakófi en depurð
Samkvæmt Hörpu og Hönnu Lilju getur verið gott fyrir
konur að taka stöðuna í hálfleik, ef við getum orðað
það þannig, og spyrja sig hvernig þær vilji nýta seinni
helming ævinnar? „Vil ég eiga gott og innihaldsríkt líf og
hafa lífsgæði? Nýjar verklagsreglur um breytingaskeiðið
horfa á lífsgæði frekar en hvaða einkenni konur upplifa,
þ.e. hversu mikil áhrif þessi einkenni hafa á lífsgæði,“
útskýrir Hanna Lilja. „Slíkt getur verið ábending fyrir
meðferð frekar en að þær þurfi að tikka í öll boxin sem
snúast um hitakóf og pirring sem eru jafnvel síðustu
einkennin sem konur nefna. Oft minnast konur fyrst
á andlegu einkennin, orkuleysið og svefntruflanir sem
hafa áhrif og valda þeim vanlíðan. Auðveldara er að
lifa með svitakófi en depurð og áhugaleysi er það sem
skerðir lífsgæðin mest,“ segir Harpa og bætir því við
að ef depurð sé af völdum hormónaskorts dugi ekki að
gefa þunglyndislyf við því, það þurfi að koma jafnvægi á
hormónin.
Fjarviðtöl, fræðsla og ráðgjöf
Hanna Lilja og Harpa telja mikilvægt að halda vel utan
um þær konur sem til þeirra leita. „Breytingaskeiðið
tekur til svo margra þátta. Ég get alveg látið konu fá
hormónameðferð og það hjálpar henni eitthvað, en hvað
svo? Við viljum halda betur utan um konur og veita þeim
stuðning í gegnum þetta ferli og að þær geti leitað til
okkar,“ segir Hanna Lilja.
Konur sem koma til Gynamedica hitta fyrst hjúkrunar-
fræðing. Farið er í gegnum þeirra sögu, einkenni og
almenna heilsu, hvert þeirra helsta vandamál sé og
í kjölfarið hitta þær lækni. Boðið er upp á fjarviðtöl
sem hentar bæði konum á landsbyggðinni og á höfuð-
borgarsvæðinu. Þessa ráðgjöf þarf ekki alltaf að veita
á staðnum og ekki þarf alltaf skoðun, heldur byggir
ráðgjöfin á upplifðum einkennum, sérstaklega hjá þeim
sem eru eldri en 45 ára. Í kjölfarið er eftirfylgni, ef konur
fá hormóna koma þær aftur eftir þrjá mánuði og hitta
annaðhvort lækni eða hjúkrunarfræðing og farið er yfir
hvernig hefur gengið.
Gynamedica tók til starfa í maí á þessu ári þegar Hanna
Lilja byrjaði að taka á móti konum og fann hún strax
mikla eftirspurn eftir þjónustunni. Harpa bættist stuttu
seinna við teymið og nú í september tók annað teymi
hjúkrunarfræðings og læknis til starfa þegar Sonja
Bergmann hjúkrunarfræðingur og Berglind Júlíusdóttir
læknir hófu störf hjá Gynamedica. Konur sem þangað
leita hafa gott aðgengi að fagfólkinu og geta til að
mynda sent fyrirspurnir í gegnum heimasíðuna sem
hjúkrunarfræðingur svarar. Einnig fá þær tölvupóst
tveimur vikum eftir að meðferð hefst og segir Harpa að
skjólstæðingar þeirra kunni að meta þessa eftirfylgni.
Bæði Harpa og Hanna Lilja eru fullar af fróðleik
um breytingaskeiðið sem þær vilja gjarnan miðla til
annarra kvenna. Fyrsta námskeiðið sem boðið er upp
á hjá Gynamedica fjallar um blóðsykurstjórnun á
breytingaskeiðinu og er í höndum næringarþerapistans
Ingu Kristjánsdóttur. Í framtíðinni stefna þær á að
bjóða upp á námskeið með sjúkraþjálfara, sálfræðingi
og þeim sjálfum. Að auki er mikið af fræðsluefni að
finna á heimasíðunni þeirra. Þær eru ákafar í að miðla
þekkingu sinni á breytingaskeiðinu og eru til dæmis
líka með Instagram-síðu þar sem þær miðla fróðleik og
upplýsingum. (Instagram: Gynamedica)
Hanna Lilja segir aðspurð að viðtökurnar við þessari
nýju miðstöð sem er tileinkuð breytingaskeiðinu hafi
verið góðar og strax myndaðist talsverður biðlisti. Fyrir
áhugasamar er hægt að skrá sig í gegnum heimasíðuna
og þá er haft samband við viðkomandi konu en einnig er
tekið á móti tilvísunum frá læknum.
,,Á fyrsta sólarhringnum eftir að Gynamedica var opnuð
skráðu 200 konur sig og kom greinilega í ljós að skortur
var á þessari þjónustu. Allar höfðu þessar konar leitað
eitthvert annað en þörf þeirra var ekki alltaf mætt.
Þjónustan sem Gynamedica veitir er hugsuð sem viðbót
við þá þjónustu sem boðið er upp á nú þegar,“ segir
Hanna Lilja.
„Þegar estrógenið lækkar,
þá getur kólesteról hækkað,
æðaveggir stífna og líkur
kvenna á að fá hjartaáfall
aukast og það er ein
algengasta dánarorsök
kvenna.“