Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2022, Blaðsíða 94

92 Tímarit hjúkrunarfræðinga | 3. tbl. 98. árg. 2022
Mælitæki fyrir eldra fólk – próffræði
Niðurstöður þessarar rannsóknar varpa nýju og mikilvægu
ljósi á áreiðanleika endurtekinna mælinga, innri áreiðanleika
og hugsmíðaréttmæti íslenskra þýðinga mælitækjanna TUG,
MFF-athafna, MFF-þátttöku, MLA, A-Ö jafnvægiskvarða,
MMSE og GDS. Í heildina reyndust próffræðilegir eiginleikar
mælitækjanna (áreiðanleiki endurtekinna mælinga, innri
áreiðanleiki, hugsmíðaréttmæti) sambærilegir því sem komið
hefur fram í rannsóknum á upprunalegum og öðrum erlendum
útgáfum af mælitækjunum. MFF-athafnir sýndu að jafnaði
sterkustu próffræðilegu eiginleikana en MMSE þá slökustu.
TUG, A-Ö jafnvægiskvarðinn, MFF-þátttaka, GDS og MLA
reyndust hafa ásættanlega eða góða próffræðilega eiginleika.
Frammistöðuprófið TUG sýndi góðan áreiðanleika endur-
tekinna mælinga sem styður það sem komið hefur fram í
öðrum rannsóknum þar sem sambærilegri aðferðafræði hefur
verið beitt (Rydwik o.fl., 2011). Hér er mikilvægt að minna á að
rannsóknargögnin byggðu á mælingum tveggja matsmanna,
með nokkurra daga millibili og í heimahúsi þátttakanda. Þótt
matsmennirnir hafi fengið samræmda þjálfun í fyrirlögn TUG
og hafi ferðast milli heimila þátttakenda með sama búnað til
mælinga, þá má búast við meiri breytileika í slíkum aðstæðum
heldur en þegar sami matsmaður mælir tvisvar og í stöðluðu
rannsóknarrými. Mögulega endurspegla niðurstöðurnar því
það sem búast má við í raunverulegum aðstæðum og renna
styrkum stoðum undir notagildi TUG í öldrunarþjónustu í
heimahúsum. Fylgni TUG við A-Ö jafnvægiskvarða og MFF-
athafnir var sterk og styður við hugsmíðaréttmæti TUG, en
þeir sem mældust með betri grunnhreyfifærni samkvæmt
TUG voru að jafnaði öruggari um að geta haldið jafnvægi og
lýstu síður erfiðleikum í athöfnum daglegs lífs. Það sama má
segja um niðurstöður sem byggðu á aðferð þekktra hópa þar
sem TUG greindi á milli þeirra sem notuðu og notuðu ekki
gönguhjálpartæki líkt og sýnt hefur verið fram á í enskri útgáfu
mælitækisins (Brooks o.fl., 2006). TUG greindi einnig á milli
þeirra sem voru með eða án sögu um byltu. Sá eiginleiki TUG
er afar mikilvægur og skýrir meðal annars útbreiðslu prófsins
um allan heim og hvers vegna það er eitt af lykilmælitækjum
sem mælt hefur verið með að heilbrigðisstarfsfólk noti í
tengslum við byltuvarnir fyrir eldri einstaklinga (CDC – Centers
for Disease Control and Prevention, 2021).
Áreiðanleiki endurtekinna mælinga var mjög góður fyrir
MFF-athafnir, og sambærilegur við rannsóknir á upprunalegri
útgáfu mælitækisins (Haley o.fl., 2002) og sænskri þýðingu
þess (Roaldsen o.fl., 2014). Þessi stöðugleiki gefur hjúkrunar-
fræðingi tækifæri til að nota mælitækið til að fylgjast með
líkamlegri færni skjólstæðings yfir tíma og bregðast við
breytingum á færni hans með viðeigandi íhlutun. Innri
áreiðanleiki MFF-athafna var einnig góður fyrir alla kvarðana
sem tilheyra mælitækinu þótt hann hafi til dæmis mælst
hærri í sænskri þýðingu listans (Roaldsen o.fl., 2014). Í MFF-
athöfnum leggja einstaklingar mat á færni sína í margvíslegum
athöfnum sem reyna á líkamlega getu (Haley o.fl., 2002). Því
kom hugsmíðaréttmæti fram í sterkri fylgni við niðurstöður
á TUG sem prófar beint líkamlega hreyfifærni (Podsiadlo og
Richardson, 1991) og A-Ö jafnvægiskvarða sem endurspeglar
hversu öruggur einstaklingur er við valdar athafnir sem reyna
á hreyfifærni hans (Powell og Myers, 1995). Hugsmíðaréttmæti
MFF-athafna birtist einnig sem meðalsterk fylgni við MLA sem
UMRÆÐA
metur hreyfingu í daglegu lífi, en sambærilegar niðurstöður
komu fram í kanadískri rannsókn á MFF-mælitækjunum
(Lapier, 2012). Það að mælitækið MFF-athafnir greindi
meiri líkamlega færni hjá yngri þátttakendum miðað við
þá eldri renndi enn einni stoðinni undir hugsmíðaréttmæti
mælitækisins.
Kvarðarnir sem tilheyra MFF-þátttöku reyndust ekki vera eins
próffræðilega sterkir og þeir sem tilheyra MFF-athöfnum,
sem er samhljóma erlendum rannsóknarniðurstöðum
(Beauchamp o.fl., 2014). Áreiðanleiki endurtekinna mælinga
og innri áreiðanleiki var þó ásættanlegur eða góður fyrir
báða heildarkvarðana, MFF-tíðni þátttöku og MFF-takmörkun
á þátttöku, og niðurstöður sambærilegar því sem kom
fram í upphaflegri rannsókn á mælitækinu (Jette, Haley
og Kooyoomjian, 2002). Sumir af undirkvörðum MFF-
þátttöku byggja á fáum atriðum sem getur útskýrt óvenju
lágan innri áreiðanleika þeirra (Tavakol og Dennick, 2011).
Hugsmíðaréttmæti MFF-tíðni þátttöku birtist meðal annars
þannig að minni þátttaka hafði miðlungssterk tengsl við meiri
þunglyndiseinkenni (GDS) og minni hreyfingu í daglegu lífi
(MLA). Bæði mælitækin MFF-tíðni þátttöku og MLA byggja
í raun á sjálfsmati á eigin virkni og í kanadískri rannsókn
kom fram sambærileg fylgni milli þessara tveggja mælitækja
(Lapier, 2012). Að auki er minni samfélagsleg virkni algengur
fylgifiskur þunglyndis og því er sambandið við GDS mikilvæg
vísbending um gott hugsmíðaréttmæti MFF-tíðni þátttöku.
Hugsmíðaréttmæti MFF-takmarkana á þátttöku birtist
þannig að meiri takmarkanir á þátttöku tengdust sterklega
verri líkamlegri færni (TUG og MFF-athafnir) og minni trú
á því að geta haldið jafnvægi og forðast byltur í daglegu
lífi (A-Ö jafnvægiskvarðinn). Hugsmíðaréttmæti beggja
þátttökukvarðanna kom einnig fram þar sem þeir staðfestu
hugmyndir um minni tíðni þátttöku og meiri takmarkanir á
þátttöku hjá eldri aldurshópi (75 ára og eldri) miðað við þá
sem eru á aldursbilinu 65-74 ára.
MLA var með ásættanlegan áreiðanleika endurtekinna
mælinga en staðalvilla mælinganna var hlutfallslega mjög
há sem bendir til ákveðins óstöðugleika í mælingunum. Ef
tekið er mið af fyrirbærum eins og líkamlegri færni er dagleg
hreyfing í eðli sínu óstöðug. Þegar einstaklingur svarar MLA
með viku millibili er því afar ólíklegt að svörin séu eins og því
má segja að ICC-stuðull upp á 0,67 sé ásættanlegur. Þessi
óstöðugleiki fyrirbærisins sem MLA metur og lítið úrtak er
sennileg skýring á hárri staðalvillu MLA (Portney og Gross,
2020b). Hugsmíðréttmæti MLA var stutt af sterkri fylgni
við MFF-athafnir, en ætla má að tengsl séu einmitt á milli
líkamlegrar virkni (MLA) og sjálfsmats á líkamlegri færni (MFF-
athafnir) (Haley o.fl., 2002). Þá var fylgni miðlungssterk á milli
MLA og A-Ö jafnvægiskvarða sem er samhljóma niðurstöðum
rannsókna á MLA sem hafa sýnt fram á tengsl milli þess að
hafa betra jafnvægi og meiri virkni í daglegu lífi (Washburn
o.fl., 1993). Niðurstöður sem fengust með aðferð þekktra hópa
studdu einnig við hugsmíðaréttmæti listans en MLA greindi
meiri hreyfingu hjá yngri miðað við eldri aldurshóp sem rímar
við niðurstöður norskrar rannsóknar (Loland, 2002).