Úrval - 01.11.1954, Blaðsíða 61

ÞEKKING OG VIZKA
59
álíka miklum rétti. Segjum
að þú komir nú aftur til A
og segir: ,,Þér mun korna á
óvart að heyra, að B segir ná-
kvæmlega það sama um þig og
þú segir um hann.“ Og við B
segirðu síikt hið sama. I 'fyrstu
verður þetta án efa til ,þess að
þeir leggja enn meiri fæð hvor
á annan en áður, af því að báð-
um mun ofbjóða ranglæti hins.
En ef þú ert nægilega þolinmóð-
ur og nægilega sannfærandi, er
ekki óhugsandi að bér takist
að sannfæra þá hvorn um sig
um að þeir hafi báðir sína galla
eins og gengur og að óvild þeirra
hvors í annars garð sé báðum
til tjóns. Ef þú getur þetta hef-
ur þú vakið örlítið brot af
vizku í brjóstum þeirra.
Kjarni vizkunnar er sá, að
vera sem allra minnst bundinn
af stað og tíma. Vér getum
ekki ráðið við eigingirni skynj-
ana vorra. Sjón, heyrn og
snerting eru bundin líkama
vorum og geta ekki orðið ó-
persónuleg. Tilfinningar vorar
eiga á líkan hátt upptök sín í oss
sjálfum. Barnið kennir hungurs
eða óþæginda og er ósnortið af
öðru en líkamslíðan sinni. Með
árunum víkkar sjóndeildar-
hringur þess, og jafnframt því
sem hugsanir þess og tilfinn-
ingar verða ópersónulegri og ó-
bundnari líkamsástandi þess,
vex það að vizku. Hér er auðvit-
að aðeins um stigmun að ræða.
Enginn getur horft á heiminn
af fullkominni óhlutdrægni eða
hlutlægni; sá sem það gæti,
mundi tæpast lifa lengi. En það
er hægt að stefna að sífellt
meiri hlutlægni: annarsvegar
með því að afla sér þekking-
ar á atriðum sem eru fjarlæg
í tíma og rúmi, og hinsvegar
með því að skipa þeim þann sess
í tilfinningum vorum sem þeim
ber, hvorki hærri né lægri. Það
er þessi viðleitni til aukinnar
hlutlægni, sem fólgin er í vax-
andi vizku.
Eitt af markmiðum menntunar.
Er hægt að kenna mönnum
vizku í þessum skilningi? Og ef
það er hægt, ætti þá kennsla
hennar að vera einn þáttur
menntunar? Ég mundi svara
báðum þessum spurningum ját-
andi. Oss er á sunnudögum boð-
ið að elska náunga vorn eins
og sjálfa oss. Hina sex daga vik-
unnar erum vér hvött til að hata
hann. Þér teljið þetta kannski
fjarstæðu, það sé ekki náungi
yðar, sem þér séuð hvattur til
að hata. En þér munuð minn-
ast þess, að í dæmisögunni, sem
fylgdi boðorðinu, var sagt, að
Samverjinn væri náungi vor.
Vér höfum ekki lengur neina
löngun til að hata Samverja
og þessvegna er hætt við að oss
sjáist yfir kjarna dæmisögunn-
ar. Sá sem vill komast að
kjarnanum ætti að setja
,,kommúnisti“ eða „kommú-
nistaandstæðingur“ í stað Sam-
verja. Einhver kann að koma
með þá mótbáru, að rétt sé að