Úrval - 01.02.1955, Blaðsíða 11

Úrval - 01.02.1955, Blaðsíða 11
SIÐGÆÐI ÁN TRÚAR 9 skoðun er öll heg'ðun eigingjörn. Ef við hjálpum náunga okkar, gerum við það einungis af því að við höldum, að það fái hann til að hjálpa okkur seinna. Á hinu leytinu eru svo skoðanir, sem Rousseau barðist mest fyr- ir, að maðurinn sé í eðli sínu ósérplæginn og samvinnuþýð- ur; ef hann sé öðru vísi, stafi það af því, að eðlilegum þroska hans hafi verið spillt. „Mað- urinn“, sagði Rousseau, ,,er í eðli sínu góður. Það er aðeins þjóðfélagið, sem gerir hann vondan.“ Hvorug þessara andstæðu öfga er rétt. Sannleikurinn ligg- ur á milli þeirra. Þó að það sé engin djúpstæð vizka, liggur beint við að segja, að mannlegt eðli sé allmjög blandið. Okkur er eðlilegt að vera að miklu leyti eigingjörn, óvinveitt og andsnúin fólki, sem hindrar okkur í að fá vilja okkar fram- gengt. Okkur er einnig eðlilegt að sýna öðrum samvinnulipurð, finna til velvildar og samúðar gagnvart þeim. Með tæknilegra orðalagi getum við sagt, að við höfum bæði sjálfshugðir og fé- lagshugðir. Vel má segja, að menningin sé undir því komin, hversu tekst að víkka svið fé- lagshugðanna. Frumstæði mað- urinn er samvinnuþýður innan fjölskyldu sinnar eða ættbálks og hneigist til að líta á alla óviðkomandi sem óvini. Hinn menntaðasti maður finnur skyldleika sinn við gjörvallt mannkyn. Nánar get ég ekki rætt þetta hér. Eitt er þó alveg víst. í öliu samlífi, en einkum þó í því mjög skipulagða þjóðfélagi, sem við búum í, er æskilegt að félagshugðirnar séu vel þrosk- aðar, en sjálfshugðunum hald- ið nokkuð í skefjum. Menning- arlega séð er bezt að líta á sið- ferði og siðareglur sem skipu- lagðar tilraunir til að glæða fé- lagshugðirnar. Ein frumregla er sameiginleg öllu siðgæði, hvar sem er í heiminum og hversu ólík sem þjóðfélögin kunna að vera. Eitt siðaboðorð viðurkenna allir, jafnt mannæt- ur suður á Borneo og Jesúita- prestar: „Við megum ekki vera algjörlega eigingjörn. Við verð- um að vera þess albúin að geta stundum látið hag fjölskyldu, vina eða þjóðfélags ganga á undan eigin hagsmunum.“ Þetta þýðir þó ekki það, að við eigum alltaf að vera að fórna okkur fyrir aðra: við höf- um einnig skyldum að gegna gagnvart okkur sjálfum. En kjarni menningarlegs siðgæðis er óhlutdrægni: Það að láta ekki eigin óskir og áhugamál gera okkur blind fyrir þörfum annarra. Hin fræga saga af Sir Philip Sidney í Zutpen er göf- ugt fordæmi. Þó að hann væri helsærður og þjáður af þorsta, rétti hann vatnsbikarinn, sem honum var fenginn, að enn særðari manni og sagði: „Vin- ur, þörf þín er meiri en mín.“
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116

x

Úrval

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Úrval
https://timarit.is/publication/1841

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.